Aν θες να κάνεις ένα έργο διαχρονικό πρέπει να στοιχειώσεις πάνω του το
συναίσθημα…Είναι εκείνο το “δομικό υλικό” που θα το κάνει
“ερωτεύσιμο”...Νομίζω ό,τι ο ερωτισμός, αποτελεί το κίνητρο του κτήτορα
ενός έργου που θέλει να το αφήσει στην Ιστορία, ως μέρος της κτιστής
κληρονομιάς, του (κάθε) τόπου.
Είναι όπως και στην κοινωνία μας…Πολλά τα άτομα…Ίσως ο καθένας ξεχωριστός από τον άλλον…Λίγα όμως τα εξαιρετικά και ελάχιστα τα μαρτυρικά…Εκείνα που με το έργο τους και τις πράξεις τους, έμειναν στην Ιστορία…Πολλοί φέρουμε το όνομα Νίκος (ακόμα και΄γώ) αλλά ένας ήταν ο Καζαντζάκης.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα κτίσματά μας…Πολλά είναι τα σπίτια του χωριού, λίγα όμως είναι τα ξεχωριστά…Βέβαια, όλα μπορεί να σου παρέχουν την δυνατότητα και το σκοπό του “κατοικείν”, λίγα όμως είναι τα γουστόζικα...Αν τα μετρούσαμε, δεν θα τα βρίσκαμε περισσότερα από τα δάχτυλα των δυο χεριών.
Ας πούμε ότι και η κοινωνία των Μονών (το σύνολο των Μοναστηριών) είναι σαν την κοινωνία μας…Λέω λοιπόν, ό,τι πολλές είναι οι Μονές στην Ελλάδα…Αρκετές απ΄ αυτές βρίσκονται και στην περιοχή της Καλαμπάκας, εφόσον εκεί υπάρχει και η βραχοπολιτεία των Μετεώρων…Μερικές από αυτές ανήκουν στην περιοχή από όπου πηγάζει ένας απο τους Μύθους του Ηρακλή…Ο φιδίσιος Αχελώος…Το ποτάμι με τα αφρισμένα νερά. Ο Άσπρος ή Ασπροπόταμος.
Ίσως η κάθε μια να έχει και την χάρη της, αλλά ξεχωριστή απ΄ όλες είναι η Μονή Δολιανών. Αποτελεί έναν από τους πιο αξιόλογους βυζαντινούς ναούς της Ελλάδας. Βρίσκεται κοντά στο σύνορο της Θεσσαλίας με την Ήπειρο, στην καρδιά της Νότιας Πίνδου, στην ευρύτερη περιοχή του Ασπροπόταμου Τρικάλων και στην εγγύτερη του οικισμού Δολιανών Κρανιάς. Το Μοναστήρι είναι χτισμένο σε μια ράχη που έχει υψόμετρο 1.150 μέτρα. Δεν είναι όμως ορατό από τον κεντρικό δρόμο γιατί το “κρύβει” ένα δάσος από πανύψηλα έλατα.
Πρέπει να χτίστηκε τον 17ο αιώνα (προφορική παράδοση το χρονολογεί στα 1630), αλλά επειδή δεν υπάρχουν γραπτές πληροφορίες, είναι άγνωστη η ακριβής χρονολογία. Κάηκε, αλλά ευτυχώς δεν κατεδαφίστηκε, από τους Γερμανούς το φθινόπωρο του 1943 ως αντίποινα για την εκτέλεση 80 Γερμανών αιχμαλώτων στην ίδια περιοχή. Το μοναστήρι του Σταυρού πριν καεί είχε μοναχούς και λειτουργούσε ως το 1924.
Ο ναός χαρακτηρίζεται από την ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική του. Αποτελείται από τον πολύτρουλο και πολύκογχο κυρίως ναό και τον γκρεμισμένο σήμερα νάρθηκα. Ο κυρίως ναός έχει κάτοψη τρίκλιτης βασιλικής με τρεις ημικυκλικές αψίδες στην ανατολική πλευρά. Αυτό το κτιστό κόσμημα είναι πέτρινο και σκεπασμένο με πλάκες…
Το εσωτερικό του ναού δεν έχει σοφά (είναι ανεπίχριστο) και συνεπώς δεν έχει αγιογραφίες, αναδεικνύοντας έτσι την λιτή μεν αλλά πανέμορφη λίθινη φυσιογνωμία του ακόμα και στον εσωτερικό του χώρο. Είναι σκοτεινό και το λιγοστό φως μπαίνει από τα μικρά παράθυρα των τρούλων που μοιάζουν με μικρά στενόμακρα σχίσματα στην πέτρα. Τα τόξα και οι αψίδες που σχηματίζονται στις ενώσεις των κολώνων στην κορυφή, καθώς και οι θόλοι, το κάνουν εντυπωσιακό.
Οι κολώνες είναι χτισμένες από κυκλική (πελεκητή) πέτρα. Σε διάφορα σημεία τις τοιχοποιίας του είναι κτισμένα πήλινα αγγεία με στόμια προς το εσωτερικό του ναού για να βελτιώνεται η ακουστική του.
Ο κτήτοράς του ήθελε να είναι ξεχωριστό...Νομίζω πως δεν είχε σκοπό να ικανοποιήσει (ας πούμε) την αίσθηση της όρασης όπως συμβαίνει σε αρκετά Μοναστήρια όπου αγναντεύει κανείς από ψηλά τον κάμπο…Το ήθελε “κλειστό” στις αισθήσεις, ίσως γιατί το ήθελε να αναμοχλεύει το συναίσθημα…Ήταν επιλογή του...Να δημιουργεί “ευάρεστη ψυχική κατάσταση” από τον συγκεκριμένο χώρο, συναίσθημα το οποίο (υποθέτω) πως πρέπει να εισέπραξε ο ίδιος πρωτύτερα και ήθελε να το μοιράσει στον κόσμο.
Ήθελε να διαφέρει από τα άλλα Μοναστήρια… Το φρόντισε με μεράκι, με αγάπη…Το έκανε αλλιώτικο, ως προς τον τόπο και την κτίση και για “καπάκι” έβαλε και δεκατρείς τρούλους, αριθμός που δεν ξεπεράστηκε ακόμα από άλλο κτίσμα.
Αυτός ο άνθρωπος, σύμφωνα με λιθανάγλυφη σχετική επιγραφή ήταν ο Γιανούσιος Γκουγκουζής από το χωριό Αμάραντος (Βεντίστα) Ασπροποτάμου που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα από τον τόπο της Μονής και πίσω από την βλάχικη «Κιάτρα Μπρουάστα» (Όρθια Πέτρα) που χωρίζει τον Αμάραντο από τα Δολιανά.
Δεν γνωρίζω τα κίνητρα του Γιανούσιου (του κτήτορα δηλαδή, εφόσον δεν υπάρχουν για αυτόν γραπτές μαρτυρίες), κάνω όμως μερικές υποθέσεις και τις μοιράζομε μαζί σας, γιατί όσες φορές (και είναι πολλές) και αν επισκέφθηκα αυτό το Μοναστήρι, “βασανίζουν” το μυαλό μου:
1. Ο “κρυφός" τόπος. (αντίθετος με πλειάδα Μοναστηριών που συνήθως είναι σε Καραούλια, δηλαδή στις “βεράντες” των βουνών και έχουν εξαιρετική θέα).
2. Το απαράμιλλο τοπίο (χαρακτηρισμένο ως περιοχή με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος / Ποικιλία, Χλωρίδας και Πανίδας).
3. Η ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική του Ναού (δεκατρείς τρούλοι).
4. Η απέριττη λίθινη κατασκευή. (κτισμένη πέτρα, όχι μόνο απ΄ έξω αλλά και από μέσα, χωρίς τοιχογραφίες).
Όλα σ΄ αυτόν τον τόπο "εκπέμπουν" έναν ιδιότυπο ερωτισμό (ασύλητη αγάπη του κτήτορα προς το κτίσμα του) που είναι αφιερωμένο σε Εκείνον που “μαρτύρησε” στον Σταυρό και που (με το προσωπικό του παράδειγμα) έκοψε την παγκόσμια ιστορία σε δυο κομμάτια, την γέννηση του οποίου γιορτάζουμε σήμερα.
Μονή αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό.
Χριστούγεννα του 2012.
Είναι όπως και στην κοινωνία μας…Πολλά τα άτομα…Ίσως ο καθένας ξεχωριστός από τον άλλον…Λίγα όμως τα εξαιρετικά και ελάχιστα τα μαρτυρικά…Εκείνα που με το έργο τους και τις πράξεις τους, έμειναν στην Ιστορία…Πολλοί φέρουμε το όνομα Νίκος (ακόμα και΄γώ) αλλά ένας ήταν ο Καζαντζάκης.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα κτίσματά μας…Πολλά είναι τα σπίτια του χωριού, λίγα όμως είναι τα ξεχωριστά…Βέβαια, όλα μπορεί να σου παρέχουν την δυνατότητα και το σκοπό του “κατοικείν”, λίγα όμως είναι τα γουστόζικα...Αν τα μετρούσαμε, δεν θα τα βρίσκαμε περισσότερα από τα δάχτυλα των δυο χεριών.
Ας πούμε ότι και η κοινωνία των Μονών (το σύνολο των Μοναστηριών) είναι σαν την κοινωνία μας…Λέω λοιπόν, ό,τι πολλές είναι οι Μονές στην Ελλάδα…Αρκετές απ΄ αυτές βρίσκονται και στην περιοχή της Καλαμπάκας, εφόσον εκεί υπάρχει και η βραχοπολιτεία των Μετεώρων…Μερικές από αυτές ανήκουν στην περιοχή από όπου πηγάζει ένας απο τους Μύθους του Ηρακλή…Ο φιδίσιος Αχελώος…Το ποτάμι με τα αφρισμένα νερά. Ο Άσπρος ή Ασπροπόταμος.
Ίσως η κάθε μια να έχει και την χάρη της, αλλά ξεχωριστή απ΄ όλες είναι η Μονή Δολιανών. Αποτελεί έναν από τους πιο αξιόλογους βυζαντινούς ναούς της Ελλάδας. Βρίσκεται κοντά στο σύνορο της Θεσσαλίας με την Ήπειρο, στην καρδιά της Νότιας Πίνδου, στην ευρύτερη περιοχή του Ασπροπόταμου Τρικάλων και στην εγγύτερη του οικισμού Δολιανών Κρανιάς. Το Μοναστήρι είναι χτισμένο σε μια ράχη που έχει υψόμετρο 1.150 μέτρα. Δεν είναι όμως ορατό από τον κεντρικό δρόμο γιατί το “κρύβει” ένα δάσος από πανύψηλα έλατα.
Πρέπει να χτίστηκε τον 17ο αιώνα (προφορική παράδοση το χρονολογεί στα 1630), αλλά επειδή δεν υπάρχουν γραπτές πληροφορίες, είναι άγνωστη η ακριβής χρονολογία. Κάηκε, αλλά ευτυχώς δεν κατεδαφίστηκε, από τους Γερμανούς το φθινόπωρο του 1943 ως αντίποινα για την εκτέλεση 80 Γερμανών αιχμαλώτων στην ίδια περιοχή. Το μοναστήρι του Σταυρού πριν καεί είχε μοναχούς και λειτουργούσε ως το 1924.
Ο ναός χαρακτηρίζεται από την ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική του. Αποτελείται από τον πολύτρουλο και πολύκογχο κυρίως ναό και τον γκρεμισμένο σήμερα νάρθηκα. Ο κυρίως ναός έχει κάτοψη τρίκλιτης βασιλικής με τρεις ημικυκλικές αψίδες στην ανατολική πλευρά. Αυτό το κτιστό κόσμημα είναι πέτρινο και σκεπασμένο με πλάκες…
Το εσωτερικό του ναού δεν έχει σοφά (είναι ανεπίχριστο) και συνεπώς δεν έχει αγιογραφίες, αναδεικνύοντας έτσι την λιτή μεν αλλά πανέμορφη λίθινη φυσιογνωμία του ακόμα και στον εσωτερικό του χώρο. Είναι σκοτεινό και το λιγοστό φως μπαίνει από τα μικρά παράθυρα των τρούλων που μοιάζουν με μικρά στενόμακρα σχίσματα στην πέτρα. Τα τόξα και οι αψίδες που σχηματίζονται στις ενώσεις των κολώνων στην κορυφή, καθώς και οι θόλοι, το κάνουν εντυπωσιακό.
Οι κολώνες είναι χτισμένες από κυκλική (πελεκητή) πέτρα. Σε διάφορα σημεία τις τοιχοποιίας του είναι κτισμένα πήλινα αγγεία με στόμια προς το εσωτερικό του ναού για να βελτιώνεται η ακουστική του.
Ο κτήτοράς του ήθελε να είναι ξεχωριστό...Νομίζω πως δεν είχε σκοπό να ικανοποιήσει (ας πούμε) την αίσθηση της όρασης όπως συμβαίνει σε αρκετά Μοναστήρια όπου αγναντεύει κανείς από ψηλά τον κάμπο…Το ήθελε “κλειστό” στις αισθήσεις, ίσως γιατί το ήθελε να αναμοχλεύει το συναίσθημα…Ήταν επιλογή του...Να δημιουργεί “ευάρεστη ψυχική κατάσταση” από τον συγκεκριμένο χώρο, συναίσθημα το οποίο (υποθέτω) πως πρέπει να εισέπραξε ο ίδιος πρωτύτερα και ήθελε να το μοιράσει στον κόσμο.
Ήθελε να διαφέρει από τα άλλα Μοναστήρια… Το φρόντισε με μεράκι, με αγάπη…Το έκανε αλλιώτικο, ως προς τον τόπο και την κτίση και για “καπάκι” έβαλε και δεκατρείς τρούλους, αριθμός που δεν ξεπεράστηκε ακόμα από άλλο κτίσμα.
Αυτός ο άνθρωπος, σύμφωνα με λιθανάγλυφη σχετική επιγραφή ήταν ο Γιανούσιος Γκουγκουζής από το χωριό Αμάραντος (Βεντίστα) Ασπροποτάμου που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα από τον τόπο της Μονής και πίσω από την βλάχικη «Κιάτρα Μπρουάστα» (Όρθια Πέτρα) που χωρίζει τον Αμάραντο από τα Δολιανά.
Δεν γνωρίζω τα κίνητρα του Γιανούσιου (του κτήτορα δηλαδή, εφόσον δεν υπάρχουν για αυτόν γραπτές μαρτυρίες), κάνω όμως μερικές υποθέσεις και τις μοιράζομε μαζί σας, γιατί όσες φορές (και είναι πολλές) και αν επισκέφθηκα αυτό το Μοναστήρι, “βασανίζουν” το μυαλό μου:
1. Ο “κρυφός" τόπος. (αντίθετος με πλειάδα Μοναστηριών που συνήθως είναι σε Καραούλια, δηλαδή στις “βεράντες” των βουνών και έχουν εξαιρετική θέα).
2. Το απαράμιλλο τοπίο (χαρακτηρισμένο ως περιοχή με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος / Ποικιλία, Χλωρίδας και Πανίδας).
3. Η ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική του Ναού (δεκατρείς τρούλοι).
4. Η απέριττη λίθινη κατασκευή. (κτισμένη πέτρα, όχι μόνο απ΄ έξω αλλά και από μέσα, χωρίς τοιχογραφίες).
Όλα σ΄ αυτόν τον τόπο "εκπέμπουν" έναν ιδιότυπο ερωτισμό (ασύλητη αγάπη του κτήτορα προς το κτίσμα του) που είναι αφιερωμένο σε Εκείνον που “μαρτύρησε” στον Σταυρό και που (με το προσωπικό του παράδειγμα) έκοψε την παγκόσμια ιστορία σε δυο κομμάτια, την γέννηση του οποίου γιορτάζουμε σήμερα.
Μονή αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό.
Χριστούγεννα του 2012.
Πηγή:Νίκος Παδιώτης FB
