11 Μαρτίου 2008

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ
To δημοτικό τραγούδι είναι η αυθεντικότερη και γνησιότερη έκφραση των αισθημάτων του λαού. Ό,τι πιο ευγενικό, πιο λεπτό, πιο ανθρώπινο περικλείεται με περισσή ενάργεια όποια κι αν είναι η αφορμή που το γέννησε: ο έρωτας, η ξενιτιά, ο θάνατος (μοιρολόγια), ιστορικό γεγονός, συμφορά ή καταστροφή (θρήνοι), παραδόσεις και θρύλοι (παραλογές) κ.λπ. Απηχούν την εθνική συνείδηση και χαρακτηρίζουν τη λαϊκή ψυχοσύνθεση και θυμοσοφία. Απαντούν σε πανελλήνιες και σε τοπικές μορφές (παραλλαγές). Αν και ανήκουν ως αντικείμενο στη λαογραφία, εντούτοις αποτελούν μνημεία του λόγου. Όπως σημειώνει ο Γιάννης Κορίδης που μας έδωσε με τον τίτλο «Τα ωραιότερα δημοτικά τραγούδια», μια πολύ καλή και αξιόλογη ανθολογία τους:«Η σημασία του Δημοτικού Τραγουδιού στην εξέλιξη της πολιτιστικής μας διαδρομής έπαιξε και παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό επηρέασε και διαμόρφωσε το λόγο μεγάλων Ευρωπαίων και δικών μας ποιητών. Είναι ό,τι το ωραιότερο διακρίνει την ελληνική ψυχή».Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Νικόλαος Γ. Πολίτης με λίγες γραμμές έχει δώσει τη σημασία και την αξία του δημοτικού τραγουδιού. «Καθόλου δε η δημοτική ποίησις είναι τελεσφορώτατον όργανον της εθνικής αγωγής εκτρέφουσα και συντηρούσα το εθνικόν φρόνημα, πας δ’ Έλλην πρέπει να γινώσκη και μελετά τουλάχιστον τα κράτιστα και κυριώτατα των δημωδών λογοτεχνημάτων, μη αρκούμενος εις όσα τυχόν εν τω καθ’ ημέραν βίον έχει αποκομίσει εκγτηςγπροφορικήςγπαραδόσεως».Ο μέγας ποιητής λαός εκφράζεται στα δημοτικά τραγούδια περίτεχνα και ουσιαστικά, αγγίζοντας κορφές και δημιουργώντας επιτεύγματα αξεπέραστα. Ένας ποιητής αναβλυστικός, γνήσιος εκφραστής των ελπίδων, των προσδοκιών, αλλά και των απογοητεύσεών του. Μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως η Άλωση της Πόλης, η πολιορκία και κατάληψη πόλεων, πρόσωπα ηρωικά, θρύλοι της κλεφτουριάς (τα περίφημα «κλέφτικα») περνάνε σ’ αυτά με λιτό και απέριττο τρόπο. Αλλά και η κοινωνική ζωή αποτυπώνεται σ’ αυτά με ενάργεια και φυσικότητα.
ΟΙ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΙ ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ ΜΑΣΤΟΡΟΙ
Όταν ξεκινάει κάποιος για τα ξένα κάμνει το σταυρό του. Στο κατώφλι της εξώθυρας τοποθετείται ένα ποτήρι νερό και δίπλα φωτιά με θυμίαμα. Ο ξενιτεμένος περνάει από πάνω, αναποδογυρίζει το ποτήρι με το νερό για να πάει νερό το ταξίδι του και σβήνει την φωτιά για να σβήσει η λαύρα που καίει την καρδιά από τον χωρισμό. Παλαιότερα ο χωρισμός εγένετο εις τοποθεσία ανατολικώς του χωριού λεγομένη « Κλαψόδενδρον» όπου ξεπροβοδούσαν τον ταξιδιώτη οι συγγενείς και φίλοι. Ας σημειωθεί ότι η μετάβασης των ξενιτεμένων εγένετο με τα ζώα μέχρι των Τρικάλων μέσω Βιλλιάς (χωρίο πλησίον των Γρεβενών).Σήμερα η πρόοδος των συγκοινωνιακών μέσων κατήργησε το καραβάνι των μουλαριών και το λεωφορείο παραλαμβάνει τους ταξιδιευομένους από την πλατεία του χωριού των. Πάντως και σήμερα αυτοί που ξεπροβοδούν μετά το χωρισμό και το «καλή ώρα» σπάζουν καδιά ιδίως από κρανιά και τα τοποθετούν στο ανώφλι της πόρτα. Θέλουν να δείξουν με αυτό ότι ο ξενιτεμένος θα είναι υγιείς σαν την κρανιά ( η κρανία ως γνωστό είναι από τα πλέον μακρόβια δένδρα.) Ακόμη εκείνη την ημέρα δεν σκουπίζουν εις το σπίτι, αλλά συνήθως οι γυναίκες καταφεύγουν εις τα εξωκλήσια και ανάβουν τα καντήλια για να βοηθήσουν τα ¨βακούφια» τον ξενιτεμένο. Όταν με το καλό ξαναγυρίσει ο ξενιτεμένος εκείνος που θα τον πρωτοδεί θα τρέξει στο σπίτι του να πάρει τη συχαρίκια. Εάν πρόκειται για ξενιτεμένο πού έλειπε στο εξωτερικό ιδίως πολλά χρόνια οι πλησιέστεροι συγγενείς όταν θα παν να τον καλωσορίσουν θα του φέρουν ένα πιάτο λαγγίτες (τηγανιτές) με μία κανάτα κρασί
.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ
ΚΙΝΗΣΑΝ ΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ ΤΑ ΖΑΓΟΡΙΑΝΑ
Κινήσαν τα καράβια τα ζαγοριανά κίνησε κι ό καλός μου να πάει στην ξενιτιάΟύτε γράμμα μου στέλνει, ούτε αντιλογιά.Μου στέλνει ένα μαντήλι δώδεκα φλουριά στην άκρη απ΄ το μαντήλι μόχι αντιλογιά.Θέλεις κόρη μ΄ παντρέψου, θέλεις καλογριά,θέλεις τα μαύρα βάλε και καρτέρα με.Εδώ στον τόπο πού ‘ρθα και παντρεύτηκαμαεστροπούλα πήρα και μπερδεύτηκα.Μαγεύει τα καράβια και δεν έρχονταιεμάγεψε και μένα και δεν έρχομαι.Κινώ να ‘ρθώ στο σπίτι χιόνια και βροχέςπάλι πίσω γυρίζω ήλιος ξαστεριά
ΓΕΡΑΣΑ ΜΑΝΑ Μ΄ ΓΕΡΑΣΑ
Γέρασα μάννα μ γέρασα κι άσπρισαν τα μαλλιά μου,και με φωνάζουν γέροντα και με φωνάζουν γέρο.Με γέρασαν τα βάσανα και οι πολλές οι πίκρες.Βουνά μ να μην χιονίσετε, κάμποι μην παχνιάστήτεόσου να πάω και να ρθώ και πίσω γυρίσωΒρίσκω τα χιόνια στα βουνά , τους κάμπους παχνιαμένουςβρίσκω και την αγάπη μου στα μαύρα φοριμένη.
ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ
Ξενιτεμένο μου πουλί κι παραπονεμένο η ξενιτιά σε χαίρεται κι ΄γω τον καημό σου.Τι να σου στείλω, αγάπη μου τι να σου προβοδίσω;Σου στέλνω μήλο σέπιτι κυδώνι μαραγκιάζεινα στείλω και το δάκρυ μου σ ΄να χρυσό μαντήλι το δάκρυ είναι καυτερό και καίει το μαντήλι.Για σήκω ξένη μ κι έλα δώ, έλα στην φαμιλιά σου Σε καρτερούν τα αδέλφια σου σε καρτερεί η μαμά σουσε καρτερεί η γυναίκα σου με τα βριμένα μάτια.
ΟΛΑ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ

Όλα τα δέντρα της αυγής δροσιά είναι γεμισμένα έτσι είναι τα ματάκια μου όλο δάκρυα γεμάτα.Θέλω να τα καταραστώ τα τρία βιλαέτια την Πόλη και την Μπουγδανιά και την Βλαχιά τα τρία.Της Πόλης τα κρασοπουλιά φωτιά για να τα κάψεικαι της Βλαχιάς τις όμορφες πανούκλα να τις μάσει που ξεγερδίζουν τα παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςξεγέρδισαν τον άνδρα μου δεν θέλει να με ξέρει.
ΦΕΓΓΑΡΙ
Φεγγάρι μου ολόλαμπρο τριγύρω κυκλωμένο τριγύρω κυκλωμένο φέξε μου να ρθώ.Αυτού ψηλά που περπατείς και χαμηλά λογιάζεις μόν’ και μοναχός φέξε μου να ρθώ και χαμηλά λογιάζεις μόν’ και μόναχος.Μην είδες μην αλόγιασες τον αγαπητικό μουΜόν’ και μόναχος τον αγαπητικό μου φέξε μου να ρθώ.Σε τι ταβέρνα βρίσκεται σε τι σουμπέτι πίνειμόν’ και μόναχος σε τι σουμπέτι πίνει φέξε μου να ρθώ.Τίνος ματάκια τον κοιτούν και τα δικά μου κλαίγουν μόν’ κα μόναχος και τα δικά μου καίγουν φέξε μου για να ‘ρθώ.Τίνος χεράκια τον κερνούν και τα δικά μου στέκουν μόν’ και μόναχος και τα δικά μου στέκουν φέξε μου να ρθώ.Τίνος χείλη κουβεντιάζουν και τα δικά μου σκάζουν
.
Η ΞΕΝΙΤΙΑ
Η ξενιτιά κι ο χωρισμός, η πίκρα η αγάπη τα τέσσερα ζυγίστηκαν να ιδούν το ποιο βαραίνει.Της ξενιτιάς βαρύτερο ν απ’ όλα τα γκιντέρια Χωρίζονται οι μάνες απ’ τα παιδιά και η γης ανατρομάζειχωρίζουν αδέλφια καρδιακά και δέντρα ξεριζώνουνΧωρίζουν τα αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα.Στον τόπο που χωρίζονται χορτάρι δεν φυτρώνει

ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο μωρέ ξένε μου και παραπονεμένο Η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου μωρέ ξένε μου κι εγώ έχω τον καημό σου Τι να σου στείλω ξένε μου αυτού στα ξένε που 'σαι μωρέ ξένε μου αυτού στα ξένε που 'σαι Σου στέλνω μήλο σέπεται κυδώνι μαραγκιάζει μωρέ ξένε μου κυδώνι μαραγκιάζει Σου στέλνω και το δάκρυ μου σ ένα σφιχτό μαντήλι μωρέ ξένε μου σ ένα σφιχτό μαντήλι
ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΣ
Για δεστε τον αμάραντο σε τι γκρεμνά φυτρώνει!Τον τρων' τα λάφια και ψοφούν, τ' αρκούδια και μερώνουν.Νάχε τον φάει κι η μάνα μου να μη 'χε κάμει εμένα!Κι αν μ' έκαμε τι μ' ήθελε κι αν μ' έχει τι με θέλειπου 'γω στα ξένα περπατώ, στα ξένα παραδέρνω,τον ύπνο δεν εχόρτασα, τις νύχτες δε κοιμάμαι,το χέρι μου προσκέφαλο και το σπαθί μου στρώμακαι στο προσκεφαλάκι μου, κορίτσι αγκαλιασμένο.-Μη με μαλώνεις βρε πουλί και βρε καλό πουλάκιεγώ τρεις μήνες θαμαι δω κι απ' ύστερα θα φύγω.Το Μάη και τον Θεριστή κι ούλο τον Αλωνάρηκι ύστερα φεύγω βρε πουλί, στο τόπο μου πηγαίνωκι έλα και συ στον τόπο μου, να δεις τους εδικούς μου,πως δέχουνται, πως χαίρουνται τα ξένα τα πουλάκια.


ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ