Εφαρμογή στη γλώσσα των χαρακτηριστικών του γραπτού λόγου.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτά;
Ο γραπτός λόγος χαρακτηρίζεται από ενεργοποίηση περισσοτέρων λέξεων σε σχέση με τον προφορικό, δηλαδή από ευρύτερο λεξιλόγιο, με την έννοια της ευρύτητας νοούμενη ποσοτικά αυτή τη φορά. Αυτό γιατί όλες οι σημασίες που στον προφορικό λόγο μεταδίδονται με παραγλωσσικό ή εξωγλωσσικό τρόπο, στον γραπτό υποχρεωτικά λεξικοποιούνται. Χαρακτηρίζεται επίσης από ευρύτερες συντακτικές δομές, σε σχέση πάντα με τον προφορικό, επειδή ευνοεί την προσάρτηση (χρήση προσδιορισμών) και την υπόταξη (χρήση εξαρτημένων προτάσεων), στοιχεία που οδηγούν στη διεύρυνση της δομής. Έτσι οι συντακτικές δομές του γραπτού λόγου μπορεί να θεωρηθούν πιο πολύπλοκες, υπό την έννοια ότι είναι κατά κανόνα διευρυμένες, δηλαδή περιλαμβάνουν περισσότερα στοιχεία από εκείνες του προφορικού, με την έννοια της πολυπλοκότητας νοούμενη επίσης ποσοτικά
Διαπιστώνουμε ότι τα χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου, ως προς το λεξιλόγιο και τις συντακτικές δομές, προσιδιάζουν στα χαρακτηριστικά του "επεξεργασμένου" κώδικα. Παρ' όλο που στον τελευταίο υπάρχει μια αξιολογικού τύπου μετατόπιση στο περιεχόμενο των όρων, κατά την οποία οι ποσοτικές αντιθέσεις νοούνται ως ποιοτικές διαφορές, είναι γεγονός ότι υπάρχει μία αλληλοκάλυψη: ένα μεγάλο μέρος του λεξιλογίου του "επεξεργασμένου" κώδικα είναι αυτό που από το γραπτό λόγο απαιτείται.
Υπάρχει κάτι κοινό που συνδέει την "επίσημη γλώσσα", τον "επεξεργασμένο κώδικα" και το γραπτό λόγο. Αυτό το 'κάτι κοινό' είναι που εξασφαλίζει στα παιδιά των μεσαίων και ανωτέρων στρωμάτων μεγαλύτερες πιθανότητες για σχολική επιτυχία, και όχι η καλύτερη ποιότητα της γλώσσας την οποία μιλούν, όπως υπονοεί η κυριολεκτική σημασία του όρου "επεξεργασμένος" κώδικας.
Απαιτείται, επομένως, για την παραγωγή αποτελεσματικού γραπτού λόγου, λεξιλόγιο με ευελιξία και σημασιολογική ακρίβεια. Το λεξιλόγιο του γραπτού λόγου επεκτείνεται σημασιολογικά σε διάφορα πεδία, χωρίς να γνωρίζει όριο σ' αυτό. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι για το είδος αυτό του λόγου απαιτείται, ανεξαρτήτως σημασιολογικού πεδίου, η χρήση λέξεων που σημαίνουν αφηρημένες έννοιες, τις οποίες, αν δεν διαθέτει κανείς, πρέπει να είναι ικανός να παράγει. Για το γραπτό λόγο είναι πολύ σημαντικό να μπορεί κανείς να χειρίζεται τις σχέσεις των λέξεων, σημασιολογικές και γραμματικές. Η ευχέρεια να αλλάζουμε γραμματικές κατηγορίες πάνω στην ίδια βάση παραγωγής δίνει στην έκφραση ευελιξία και ακρίβεια και στις συντακτικές δομές ποικιλία. Απαιτείται, επίσης, η γνώση γραμματικών λέξεων για τη λεξικοποίημένη έκφραση γραμματικών σημασιών (προϋπόθεση, συμπέρασμα, αντίθεση, σκοπός κλπ.). Για την καλλιέργεια, λοιπόν, του γραπτού λόγου στο σχολείο απαιτείται η βαθμιαία εξοικείωση των παιδιών με ένα τέτοιο λεξιλόγιο.
Επιμέλεια:Παπαγεωργόπουλος Αντώνης
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτά;
Ο γραπτός λόγος χαρακτηρίζεται από ενεργοποίηση περισσοτέρων λέξεων σε σχέση με τον προφορικό, δηλαδή από ευρύτερο λεξιλόγιο, με την έννοια της ευρύτητας νοούμενη ποσοτικά αυτή τη φορά. Αυτό γιατί όλες οι σημασίες που στον προφορικό λόγο μεταδίδονται με παραγλωσσικό ή εξωγλωσσικό τρόπο, στον γραπτό υποχρεωτικά λεξικοποιούνται. Χαρακτηρίζεται επίσης από ευρύτερες συντακτικές δομές, σε σχέση πάντα με τον προφορικό, επειδή ευνοεί την προσάρτηση (χρήση προσδιορισμών) και την υπόταξη (χρήση εξαρτημένων προτάσεων), στοιχεία που οδηγούν στη διεύρυνση της δομής. Έτσι οι συντακτικές δομές του γραπτού λόγου μπορεί να θεωρηθούν πιο πολύπλοκες, υπό την έννοια ότι είναι κατά κανόνα διευρυμένες, δηλαδή περιλαμβάνουν περισσότερα στοιχεία από εκείνες του προφορικού, με την έννοια της πολυπλοκότητας νοούμενη επίσης ποσοτικά
Διαπιστώνουμε ότι τα χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου, ως προς το λεξιλόγιο και τις συντακτικές δομές, προσιδιάζουν στα χαρακτηριστικά του "επεξεργασμένου" κώδικα. Παρ' όλο που στον τελευταίο υπάρχει μια αξιολογικού τύπου μετατόπιση στο περιεχόμενο των όρων, κατά την οποία οι ποσοτικές αντιθέσεις νοούνται ως ποιοτικές διαφορές, είναι γεγονός ότι υπάρχει μία αλληλοκάλυψη: ένα μεγάλο μέρος του λεξιλογίου του "επεξεργασμένου" κώδικα είναι αυτό που από το γραπτό λόγο απαιτείται.
Υπάρχει κάτι κοινό που συνδέει την "επίσημη γλώσσα", τον "επεξεργασμένο κώδικα" και το γραπτό λόγο. Αυτό το 'κάτι κοινό' είναι που εξασφαλίζει στα παιδιά των μεσαίων και ανωτέρων στρωμάτων μεγαλύτερες πιθανότητες για σχολική επιτυχία, και όχι η καλύτερη ποιότητα της γλώσσας την οποία μιλούν, όπως υπονοεί η κυριολεκτική σημασία του όρου "επεξεργασμένος" κώδικας.
Απαιτείται, επομένως, για την παραγωγή αποτελεσματικού γραπτού λόγου, λεξιλόγιο με ευελιξία και σημασιολογική ακρίβεια. Το λεξιλόγιο του γραπτού λόγου επεκτείνεται σημασιολογικά σε διάφορα πεδία, χωρίς να γνωρίζει όριο σ' αυτό. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι για το είδος αυτό του λόγου απαιτείται, ανεξαρτήτως σημασιολογικού πεδίου, η χρήση λέξεων που σημαίνουν αφηρημένες έννοιες, τις οποίες, αν δεν διαθέτει κανείς, πρέπει να είναι ικανός να παράγει. Για το γραπτό λόγο είναι πολύ σημαντικό να μπορεί κανείς να χειρίζεται τις σχέσεις των λέξεων, σημασιολογικές και γραμματικές. Η ευχέρεια να αλλάζουμε γραμματικές κατηγορίες πάνω στην ίδια βάση παραγωγής δίνει στην έκφραση ευελιξία και ακρίβεια και στις συντακτικές δομές ποικιλία. Απαιτείται, επίσης, η γνώση γραμματικών λέξεων για τη λεξικοποίημένη έκφραση γραμματικών σημασιών (προϋπόθεση, συμπέρασμα, αντίθεση, σκοπός κλπ.). Για την καλλιέργεια, λοιπόν, του γραπτού λόγου στο σχολείο απαιτείται η βαθμιαία εξοικείωση των παιδιών με ένα τέτοιο λεξιλόγιο.
Επιμέλεια:Παπαγεωργόπουλος Αντώνης
