Ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου
Ανάπτυξη της προσωπικότητας - κύκλος της ζωής
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το νευρικό σύστημα του ανθρώπου έχει την ικανότητα να καταγράφει, αποθηκεύει και συνθέτει τις εμπειρίες του ατόμου, έτσι ώστε να παράγονται τα πιο αποτελεσματικά για την προσαρμογή σχήματα συμπεριφοράς. Με την πάροδο του χρόνου και κάτω από την επίδραση των εμπειριών που προέρχονται από το κοινωνικό περιβάλλον αναπτύσσεται ένα σύστημα βασικά σταθερών διαθέσεων, τάσεων, πεποιθήσεων, επιθυμιών, αξιών και σχημάτων προσαρμογής, που χαρακτηρίζουν το συγκεκριμένο άτομο και του δίνουν τη μοναδικότητα του. Το διακριτό αυτό όλο, που αποτελείται από σχετικά μόνιμες τάσεις και σχήματα συμπεριφοράς ενός ατόμου, το ονομάζουμε προσωπικότητα.
Ελάχιστα σχήματα συμπεριφοράς έχουν ήδη αναπτυχθεί στη γέννηση. Τα περισσότερα αναπτύσσονται προοδευτικά ως αποτέλεσμα της βιοψυχολογικής ωρίμανσης του ατόμου, που ακολουθεί ορισμένα στάδια ή φάσεις. Τα στάδια αυτά είναι η προσχολική ηλικία, η λανθάνουσα περίοδος, η εφηβεία, η ώριμη ηλικία και τα γηρατειά.
Πολύπλοκοι γενετικοί, περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί και συναισθηματικοί παράγοντες, που λειτουργούν σ' όλα τα στάδια, καθορίζουν κατά πόσο η ανάπτυξη της προσωπικότητας θα είναι αρμονική και φυσιολογική ή θα παρουσιάσει παρεκκλίσεις και διαταραχές.
Οπωσδήποτε δεχόμαστε ότι γενετικοί παράγοντες που επιδρούν μέσα από βιοχημικούς, ορμονικούς κ.ά. μηχανισμούς δημιουργούν βιολογικές προδιαθέσεις για τα ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία της αναπτυσσόμενης προσωπικότητας. Ενώ, όμως, ακραίες διαταραχές του αυτόνομου, κεντρικού νευρικού και του ενδοκρινικού συστήματος μπορούν να συνδεθούν με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, φαίνεται να υπάρχει μικρή μόνο σχέση ανάμεσα στη λειτουργία των συστημάτων αυτών και τα μόνιμα χαρακτηριστικά της φυσιολογικής προσωπικότητας.
Η Ανάπτυξη της Προσωπικότητας - Κύκλος της ζωής που περιγράφουμε παρακάτω είναι μία σύνθεση της βιολογικής, ψυχολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης του ανθρώπου βασισμένη κυρίως στις θεωρίες αναπτυξιακών ψυχιάτρων και ψυχολόγων όπως ο Sigmund Freud ο Erik Erikson η Margaret Mahler η Melanie Klein ο Jean Piaget, κ.ά. (βλέπε Πίνακα)
Πίνακας. Tα στάδια Ανάπτυξης της προσωπικότητας - Κύκλου της ζωής κατά Freud Mahler, Piaget
FREUD
Στάδιο
Ηλικία
Στοματικό στάδιο
0-18 μηνών
Πρωκτικό στάδιο
1 1/2 - 2 1/2 με 3 ετών
Ουρηθρικό στάδιο
Μεταβατικό στάδιο μεταξύ πρωκτικού και φαλλικού
Φαλλικό ή οιδιπόδειο στάδιο
2 1/2 με 3 - 5 με 6 ετών
Λανθάνουσα περίοδος
5 με 6 - 11 με 13 ετών
Γεννητικό στάδιο
11 με 13 - ενηλικίωση
MAHLER
Φυσιολογική αυτιστική φάση
0-2 μηνών
Φυσιολογική συμβιωτική φάση
2-10 μηνών
Φάση αποχωρισμού - εξατομίκευσης
4-36 μηνών
Διαφοροποίηση και ανάπτυξη σωματικής εικόνας
4-10 μηνών
Εξάσκηση (στον αποχωρισμό-εξατομίκευση)
6 με 10 - 16 με 18 μηνών
Επαναπροσέγγιση
16 με 18 - 24 μηνών
Σταθεροποίηση της εξατομίκευσης και έναρξη της σταθερότητας του αντικειμένου
24 - 36 μηνών
PIAGET
Προγλωσσικό αισθητικο-κινητικό στάδιο
0-2 ετών
Αναπαραστασιακό ή προ των λογικών διεργασών στάδιο
2-7 ετών
Στάδιο των συγκεκριμένων λογικών διεργασιών
7-12 ετών
Στάδιο των τυπικών λογικών διεργασιών
12-18 ετών
Στάδιο
Ηλικία
Στοματικό στάδιο
0-18 μηνών
Πρωκτικό στάδιο
1 1/2 - 2 1/2 με 3 ετών
Ουρηθρικό στάδιο
Μεταβατικό στάδιο μεταξύ πρωκτικού και φαλλικού
Φαλλικό ή οιδιπόδειο στάδιο
2 1/2 με 3 - 5 με 6 ετών
Λανθάνουσα περίοδος
5 με 6 - 11 με 13 ετών
Γεννητικό στάδιο
11 με 13 - ενηλικίωση
MAHLER
Φυσιολογική αυτιστική φάση
0-2 μηνών
Φυσιολογική συμβιωτική φάση
2-10 μηνών
Φάση αποχωρισμού - εξατομίκευσης
4-36 μηνών
Διαφοροποίηση και ανάπτυξη σωματικής εικόνας
4-10 μηνών
Εξάσκηση (στον αποχωρισμό-εξατομίκευση)
6 με 10 - 16 με 18 μηνών
Επαναπροσέγγιση
16 με 18 - 24 μηνών
Σταθεροποίηση της εξατομίκευσης και έναρξη της σταθερότητας του αντικειμένου
24 - 36 μηνών
PIAGET
Προγλωσσικό αισθητικο-κινητικό στάδιο
0-2 ετών
Αναπαραστασιακό ή προ των λογικών διεργασών στάδιο
2-7 ετών
Στάδιο των συγκεκριμένων λογικών διεργασιών
7-12 ετών
Στάδιο των τυπικών λογικών διεργασιών
12-18 ετών
