Η ανάπτυξη του παιδιού
Υπάρχουν άπειρες θεωρίες περί αρχής της ανάπτυξης του ανθρώπου από παιδική ηλικία , η πλειονότητα των οποίων υποστηρίζει ότι η διαμόρφωση της ψυχολογικής δομής του ατόμου αρχίζει από τα πρώτα πρώιμα στάδια βρεφικής ηλικίας . Εάν , στους συλλογισμούς μας , στηριχθούμε στην άποψη ανεξάρτητης ύπαρξης του ψυχολογικού από το σωματικό , η άποψη μας θα συμπίπτει , διαφορετικά πρέπει να τεκμηριώσουμε την άμεση σχέση της ψυχολογικής κατάστασης με τις σωματικές λειτουργίες , και θα οδηγηθούμε σε αποτελέσματα , που θα διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από τις κοινός αποδεκτές έννοιες .
Σήμερα , με την ανάπτυξη της γενετικής και την απόδειξη κληρονόμισης των παθολογικών γονιδίων ολοένα και περισσότερα επικρατούν οι απόψεις ότι και η συμπεριφορά των ανθρώπων έχει την τάση να κληρονομείται από τους προγόνους , δηλαδή εάν οι γονείς έπασχαν από π.χ. διαταραχές συμπεριφοράς ή κατάχρησης ουσιών ( όπως τα ναρκωτικά , αλκοόλ ) το παιδί έχει αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης παρόμοιων φαινομένων . Η αντιγραφή της αλυσίδας DNA αναμφισβήτητα μεταφέρει τα χαρακτηριστικά του είδος ( δηλ. των προγόνων ) , η εμφάνιση των οποίων , όμως , εξαρτάται από πολλά παράγοντα , και κυρίως από τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος ( εγκέφαλος ή ΚΝΣ ) , το οποίο εκτελεί τον έλεγχο όλων των οργάνων μέσω των εκκρίσεων των ορμονών και νευροδιαβιβαστών , έχοντας ισχυρούς αμυντικούς μηχανισμούς συντήρησης και ανάρρωσης ( π.χ. σε μια μόλυνση ο οργανισμός αντιδρά με τη παραγωγή λεμφοκυττάρων ή σε κάποια έκτακτη επικίνδυνη κατάσταση , αντανακλαστικά , αυξάνονται επίπεδα αδρεναλίνης η οποία επιταχύνει τις μυϊκές αντιδράσεις και επιτρέπει το άτομο να κινηθεί γρηγορότερα , αυξάνοντας τις πιθανότητες αποφυγής κινδύνου . Εάν παρακολουθήσουμε τις περιπτώσεις επίδρασης των βλαβερών παθογόνων παραγόντων και αμυντικών αντιδράσεων θα μείνουμε ευχάριστα έκπληκτοι από την εικόνα τελειότητας και αρμονίας που φρόντισε να εξασφάλισε η φύση , κατά τη διάρκεια τις εξέλιξης του ανθρώπινου είδους ) , συνεπώς η ομαλή λειτουργία του ΚΝΣ εξασφαλίζει την αρμονική συνεργασία όλων των οργάνων και συστημάτων του ανθρώπινου σώματος μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης κάθε είδους διαταραχών στις περιπτώσεις επίδρασης βλαβερών παραγόντων . Κάθε σχέση μεταξύ δυο αντικειμένων είναι αμφίδρομη (π.χ. όταν χτυπήσουμε με το χέρι μας μια μπάλα , η δύναμη που την επηρεάζει είναι ταυτόσημη με τη δύναμη που αυτή επηρεάζει το χέρι ) , έτσι και το ΚΝΣ εξαρτάται και επηρεάζεται από την κατάσταση του σώματος και των εσωτερικών μας οργάνων ( είναι γνωστή η εμφάνιση των συναισθηματικών διαταραχών στις περιπτώσεις χρόνιων οργανικών και λειτουργικών παθήσεων ) .
Η εκδήλωση των πρωτοεμφανιζόμενων παθήσεων του παιδιού σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από ψυχική γαλήνη της μητέρας .
Η κυοφόρηση απαιτεί την ανοικοδόμηση όλων των οργάνων και συστημάτων , την προσαρμογή τους στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ενδομητρική ανάπτυξη του εμβρύου και εκλαμβάνεται από τον μητρικό οργανισμό σαν μείζων στρεσογόνη κατάσταση , φέροντας τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς σε κατάσταση λεπτής και ευάλωτης ισορροπίας , η οποία εξαρτάται από διάφορα ψυχολογικά παράγοντα . Μεγάλη σημασία έχει η ωρίμανση των γονέων και η επιθυμία τους να αποκτήσουν το παιδί . Πολλές είναι η περιπτώσεις , όταν η εγκυμοσύνη δεν είναι προγραμματισμένη και αντιμετωπίζεται σαν αναπόφευκτο και μη επανορθώσιμο γεγονός , που απαραιτήτως οδηγεί στο γάμο , επηρεασμένο από την παλιά προκατάληψη απαγόρευσης της πρώτης έκτρωσης υπό τον κίνδυνο απώλειας συλληπτικής ικανότητας της γυναίκας , και συνήθως επικαλύπτει την υποσυνείδητη τάση των γυναικών για την κοινωνική αποκατάσταση δια του γάμου ,η οποία διαμορφώνεται από τα παραδοσιακά σχήματα συμπεριφοράς , αψηφίζοντας τον κίνδυνο της διατάραξης της σχέσης με την εμφάνιση ενός ανεπιθύμητου παιδιού . Αλλά και στα έγγαμα ζευγάρια η ομαλή πρόοδος εξαρτάται από πολλά παράγοντα π.χ. σχέση του ζευγαριού με τους γονείς ( όταν αυτή είναι διαταραγμένη , συχνά η εγκυμοσύνη χρησιμοποιείται ως μέσω εκδίκησης , επιβολής , άρνησης , αντίστασης ) , οικονομική δυσχέρεια , παθολογικά προβλήματα των γονέων , τεταμένη κατάσταση στην οικογένεια ( άκρως λανθασμένη είναι η λαϊκή αντίληψη , ότι το παιδί θα φέρει ομάλυνση στις ενδοοικογενειακές σχέσεις , η εμφάνιση του θα απαιτήσει προσπάθειες και θυσίες απ’όλα τα μέλη της οικογένειας , δημιουργώντας την επιδείνωση των υπαρχόντων προβλημάτων ) .
Με τη γέννηση του παιδιού οι συγκρούσεις και τα προβλήματα αυτά επιδεινώνονται , ειδικά στα πρωτότοκα παιδιά , και στην περίπτωση έλλειψης κατανόησης εμβαθύνουν το χάσμα απογοήτευσης και αποξένωσης στην οικογένεια ( θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι αυτά τα λεγόμενα δεν αφορούν τις οικογένειες που ήδη έχουν μια εμπειρία στην ανατροφή των παιδιών , μην λησμονήσουμε όμως , ότι τα σχήματα συμπεριφοράς αποτυπώνονται και διατηρούνται είτε είναι προσαρμοστικά είτε μη για τη επιτυχής επιβίωση της οικογένειας ) . Δεν είναι τυχαία η αναφορά των παιδιάτρων ότι η καλύτερη θρεπτική ουσία για τα βρέφη είναι το μητρικό γάλα , που είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης εξεργασίας της φύσης πανό στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδος . Το γάλα της μητέρας περιέχει όλες απαραίτητες ουσίες για την αρμονική ανάπτυξη και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικατασταθεί από τεχνητή διατροφή όσο εξελιγμένη και να είναι η επιστήμη . Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι , επειδή το γάλα παράγεται μέσα στον οργανισμό της μητέρας , είναι αναπόφευκτο να εμπεριέχει και μια ποσότητα ορμονών , που κυκλοφορούν στον οργανισμό της μητέρας , και έχουν άμεση επίδραση στο παιδί . Οι ορμόνες αυτές επηρεάζουν την λειτουργία όλων των οργάνων και συστημάτων του παιδιού , συμπεριλαμβανόμενο και τον εγκέφαλο , και η έκκριση τους επηρεάζεται κυρίως από τη λειτουργία του εγκεφάλου της μητέρας . Επομένως , όσο πιο ομαλή είναι η λειτουργία του , που συσχετίζεται με την ψυχολογική κατάσταση της μητέρας , τόσο λιγότερες πιθανότητες εμφάνισης των προβλημάτων στη λειτουργία των οργάνων των παιδιών υπάρχουν .
Το νεογέννητο βρέφος έχει όλα τα απαραίτητα εργαλεία για την επιβίωση του στο καινούργιο περιβάλλον , ένα από τα οποία είναι η δυνατότητα του να αντιγράφει και να αποθηκεύει τα συναισθήματα του , που δημιουργούνται από τις επαφές του με τον εξωτερικό κόσμο , και τα σχήματα συμπεριφοράς που τα συνοδεύουν . Οι πρώτες επαφές του αφορούν κυρίως τη σχέση του με την μητέρα οι οποία σημαίνει παροχή τροφής και περιποίηση που κάνουν εφικτή την επιβίωση του ( το πρωταρχικό ένστικτο επιβίωσης ) . Έτσι σύντομα το παιδι μαθαίνει ότι η ζεστή αγκαλιά της μητέρας ταυτίζεται με την ασφάλεια του και οδηγούμενος από το ένστικτο του , την αναζητά για να βεβαιωθεί ότι δεν είναι μόνος και δεν απειλείται άμεσα ή έμμεσα η ύπαρξη του . Αυτό το σχήμα συμπεριφοράς είναι από τα πρώτα που αναπτύσσει ο άνθρωπος και παραμένει στο ρόλο ενός ισχυρού παράγοντα που τον επηρεάζει κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ζωής του . Συνεπώς μέχρι να αποκτήσει την ανεξαρτησία του ( στάδιο εφηβείας ) το άτομο έχει την ανάγκη γονικής παρουσίας σαν μια εγγύηση και ασφάλεια της επιτυχίας στη ζωή του . Έτσι εξηγείται η τάση των παιδιών να αναζητούν την προσοχή των γονέων τους , η οποία εμφανίζεται έντονα όταν οι τελευταίοι είναι απασχολημένοι και ενίοτε παίρνει πολύ περίεργες μορφές π.χ. αισθάνοντας την έλλειψη προσοχής το παιδι εμφανίζει μια διαταραχή συμπεριφοράς ( τικ , τραυλισμό , αταξία ) και αναγκάζει τους γονείς να το προσέχουν με έμμεσο τρόπο . Αξίζει να σημειωθεί ότι απελπίζοντας να προσελκύσουν την προσοχή των γονιών τους με θετικό τρόπο ( χάδι , ενθάρρυνση , έπαινος ) τα παιδία καταφεύγουν στην προσέλκυση της αρνητικής προσοχής ( τιμωρία ) , υποσυνείδητα οδηγούμενη από το ισχυρό συναίσθημα ανασφάλειας . Θα ρωτούσε κανείς και τι γίνεται όταν οι γονείς ή ένας από τους γονείς είναι υπερπροστατευτικοί ; Γιατί το παιδι αντί να χαίρεται και να απολαμβάνει τους καρπούς που προέρχονται από την συνεχής και αμερόληπτη προσοχή τους , θυμώνει και επαναστατεί ; Και σ’ αυτήν την περίπτωση ισχύει ο ίδιος μηχανισμός συμπεριφοράς . Το παιδι απαιτεί την προσοχή των γονέων όταν αισθάνεται ανασφάλεια , μόλις διαπιστώσει ότι δεν «κινδυνεύει» κυριολεκτικά τους γυρνάει την πλάτη του και ασχολείται με τα παιχνίδια του . Οι γονείς του όμως , έχοντας επενδύσει την προσοχή τους σε κάποια ακατάλληλη , για τον εαυτό τους στιγμή , ασυνείδητα θεωρούν ότι το παιδί είναι υποχρεωμένο να ασχοληθεί μαζί τους , περιμένοντας ουσιαστικά την ανταμοιβή τους και όταν δεν την λαμβάνουν , προσπαθούν με τη σειρά τους να αποσπάσουν την προσοχή του παιδιού από τα παιχνίδια του , άθελα τους γίνονται ενοχλητικοί και αντιμετωπίζουν τον θυμό του .
Στο επόμενο στάδιο της ζωής του το παιδι αντιλαμβάνεται ότι ο κόσμος γύρω του δεν αποτελείται από τον εαυτό του και την μητέρα του αλλά υπάρχουν και αλλά μέλι της οικογένειας και η μητέρα , που την θεωρούσε προσωπικό αντικείμενο , μοιράζει την στοργή και την φροντίδα της σ’ αυτούς . Έχοντας το πρωτόγονο ένστικτο επιβίωσης και την αναφερόμενη παραπάνω ανασφάλεια ύπαρξης χωρίς τη μητρική στοργή , διακατέχεται από συναίσθημα ζήλιας και ανταγωνισμού με τους υπόλοιπους και προσπαθεί να τους διώξει εξασφαλίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την ασφάλεια της ύπαρξης του . Η γνώση αυτού του φαινομένου μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την εχθρική στάση και συμπεριφορά απέναντι σε πλησιέστερους συγγενείς ( ανάλογα με τον βαθμό φροντίδας που αποσπά κανείς , δέχεται και την οργή του παιδιού ) . Έτσι είναι εύκολα να καταλάβουμε την καταστρεπτική συμπεριφορά του παιδιού απέναντι στα μικρότερα αδέλφια και την άρνηση του στις προσπάθειες του πατέρα να το πλησιάζει .
Η νοητική ανάπτυξη του παιδιού προϋποθέτει την αντιγραφή της συμπεριφοράς ( ή των σχημάτων συμπεριφοράς ) των ανθρώπων του περιβάλλοντος του μέσο των μηχανισμών μίμησης και ταύτισης . Δηλαδή αντιγράφοντας την συμπεριφορά της μητέρας και των υπόλοιπων μελών της οικογένειας το παιδι ταυτίζεται μαζί τους επιτυγχάνοντας τη μέγιστη ταύτιση με τα μέλι της οικογένειας του ίδιου φύλου . Παρατηρώντας τις σχέσεις μετάξι των μελών της οικογένειας , με μεγάλη απογοήτευση διαπιστώνει ότι στην οικογένεια δεν υπάρχει απόλυτη ιδιοκτησία ενός αλλά τη στοργή και την φροντίδα μοιράζονται όλοι . Η διαπίστωση αυτή τον φέρνει στην σύγκρουση με τον εαυτό του . Από τη μια πλευρά υποκινούμενος από το πρωταρχικό ένστικτο επιβίωσης απαιτεί την αποκλειστική προσοχή των υπόλοιπων από την άλλη , αντιγράφοντας την συμπεριφορά τους , προσπαθεί να δαμάσει τον εαυτό του και να μοιραστεί την ίδια προσοχή με τα αλλά μέλι της οικογένειας . Έτσι αρχίζει η κοινωνική εκμάθηση του παιδιού , που ουσιαστικά σημαίνει τον περιορισμό του εγωιστικού του «εγώ» και της αρχής της άμεσης ικανοποίησης .
