ΕΜΒΙΑ-ΑΒΙΑ (ΒΙΟΤΙΚΟΙ-ΑΒΙΟΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ) ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
-ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ-
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΟΥ Γ' ΚΑΙ Δ' ΤΑΞΕΙΣ
Η ανθρώπινη παρουσία έχει διαμορφώσει κατά τραγικό τρόπο τις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Η πολύ σημαντική όμως προσφορά των φυτών, μέσω της φωτοσύνθεσης, συνίσταται στη σύνθεση της γλυκόζης και, με τη βοήθεια αυτής, στο σχηματισμό του ίδιου του φυτικού τους σώματος. Το φυτικό αυτό σώμα θα αποτελέσει τροφή για πολλούς φυτοφάγους ζωικούς οργανισμούς κι αυτοί με τη σειρά τους για άλλους σαρκοφάγους κι έτσι θα αρχίσει η ροή ενέργειας, απαραίτητη για τη συντήρηση ενός οικοσυστήματος. Αντιλαμβανόμαστε ότι τους φυτικούς οργανισμούς τους βλέπουμε, από την οικολογική σκοπιά, ως παραγωγούς τροφής.
Παραγωγούς μάλιστα που η ενέργεια που χρησιμοποιούν δεν αφαιρείται, δεν προέρχεται από τον πλανήτη μας αλλά έρχεται από τον ήλιο ενώ οι πρώτες ύλες τους -διοξείδιο του άνθρακα και νερό- είναι ανόργανες και βρίσκονται σε υπεραφθονία. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που, για τους οικολόγους, τα φυτά ονομάζονται πρωτογενείς παραγωγοί ενώ οι παραγωγικές δυνατότητές τους θεωρούνται ενεργειακή βάση για ένα οικοσύστημα.
Παρέα με τους φυτικούς, θα δούμε και τους ζωικούς οργανισμούς. Ίσως μας διαφεύγουν στην αρχή γιατί κρύβονται. Η ήσυχη παραμονή μας όμως σ΄ ένα χώρο και η προσεκτική παρατήρηση, θα μας αποκαλύψει δεκάδες ζωικά είδη. Ζουν πάνω ή μέσα στα δένδρα, στο έδαφος ή μέσα σ΄ αυτό, κινούνται με διάφορους τρόπους και τρέφονται με διάφορα είδη τροφής. Αυτό μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα και δεν ξεχνάμε ότι οι ζωικοί οργανισμοί θέλουν πάντα έτοιμη τροφή γι αυτό ονομάζονται γενικά καταναλωτές. Οι τροφικές προτιμήσεις τους μας δίνουν τη δυνατότητα να τους χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες. Τους φυτοφάγους και τους σαρκοφάγους. Οι φυτοφάγοι είναι απόλυτα εξαρτημένοι από τους πρωτογενείς παραγωγούς, τα φυτά. Τρώνε φυτά και αναπτύσσονται. Με τη σειρά τους όμως γίνονται τροφή για τους διάφορους σαρκοφάγους. Οι σαρκοφάγοι είναι κι αυτοί πολλές φορές θύματα άλλων σαρκοφάγων. Μερικοί ζωικοί οργανισμοί μπορούν να τραφούν είτε με φυτικής είτε με ζωικής προέλευσης τροφή. Αυτοί λέγονται παμφάγοι και είναι περισσότερο ευέλικτοι αφού ή έλλειψη ενός είδους τροφής απλά τους οδηγεί σε κάποιο άλλο, όχι όμως και στην πείνα. Τελικά η τροφή για κάθε ζωικό οργανισμό, αν το ψάξουμε καλά, προέρχεται από τα φυτά. Είτε άμεσα, για τα φυτοφάγα ζώα, είτε έμμεσα, για τα σαρκοφάγα.
Μπορεί να λέμε ότι η ζωή ξεκίνησε από το νερό, ο άνθρωπος όμως είναι χερσαίος οργανισμός. Αναζητά τη τροφή του, τους συντρόφους του και τους ...εχθρούς του στην ξηρά. Έχει απλώσει τις διάφορες δραστηριότητές του και έχει οργανώσει τη ζωή του πατώντας τα πόδια του σε στερεό έδαφος. Το υγρό στοιχείο ήταν από παλιά για τον άνθρωπο μια πρόκληση που στην αρχή του ενέπνεε φόβο αργότερα όμως μετέφερε αυτόν και τις ελπίδες του σε νέους κόσμους, του πρόσφερε καινούργια γνώση και τον βοήθησε να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής του. Παρ΄ όλα αυτά ο άνθρωπος παραμένει περισσότερο εξοικειωμένος με το χερσαίο περιβάλλον. Δεν είναι λοιπόν παράξενο αν αρχίσουμε την επαφή μας με τους αβιοτικούς παράγοντες ξεκινώντας πρώτα απ΄ το χερσαίο περιβάλλον. Δεν είναι επίσης παράξενο αν προτιμήσουμε, να προβάλλουμε οικοσυστήματα που είναι κοινά στην πατρίδα μας, τα ζούμε καθημερινά, αν και τα αγνοούμε προκλητικά, και είναι πολύ πιο προσιτά για παρατήρηση και μελέτη ακόμα και στους μικρούς μαθητές. Έδαφος,νερό,ήλιος,αέρας είναι οι σημαντικότεροι αβιοτικοί παράγοντες στο περιβάλλον.
