ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΝΑΒΡΑΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ
Με τους μαθητές μου,στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης και τη διερευνητική εργασία για τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο χωριό μας,επισκεφθήκαμε τον τεχνίτη πέτρας Φεστίμ Χασάνι από την Αλβανία,που ζει και εργάζεται στην Ανάβρα περισσότερο από είκοσι χρόνια.Στην Ελλάδα πήρε το όνομα "Αντώνης",έτσι τον ξέρουν όλοι στο χωριό. Άνθρωπος νοικοκύρης, οικογενειάρχης ,εργατικός, που ενσωματώθηκε απόλυτα στην τοπική κοινωνία.Ζει με τη γυναίκα του και τα δύο τους παιδιά πολλά χρόνια στο χωριό μας,το μικρότερο παιδί του,ο Δημήτρης, είναι μαθητής του σχολείου μας στην ΣΤ' τάξη και μαζί του συνεννοηθήκαμε να τον επισκεφθούμε στη δουλειά.Κοντά στο σχολείο,μέσα στον οικοδομικό ιστό του χωριού,ανέλαβε να αναπαλαιώσει ένα παλιό διώροφο πέτρινο σπίτι και να φτιάξει πέτρινο μαντρότοιχο σε όλη την περίμετρο του οικοπέδου.
Τον συναντήσαμε ανάμεσα σε πέτρες και εργαλεία, την ώρα που πελεκούσε τις γωνιές για τον μαντρότοιχο.
Από το 1990 χτίζει πέτρινα σπίτια, φράχτες, εκκλησίες κλπ,τη δουλειά την ήξερε από τη χώρα του γιατί εκεί ακόμη η πέτρα δουλεύεται με το χέρι όπως τον παλιό καιρό. Δουλεύει όλα τα είδη πέτρας σε επένδυση ή τοιχοποιία, αρμολογημένη ή ξεροληθιά. Έχει και ένα μικρό συνεργείο από τεχνίτες, χτίστες, πελεκάνους και βοηθούς,που ξέρουν να χειρίζονται το μαστορικό σφυρί, το μυστρί και το ζύγι.
Στην Ανάβρα κάποτε υπήρχαν ντόπιοι τεχνίτες ή έρχονταν μπουλούκια μαστόρων από την Ήπειρο και έχτιζαν σπίτια από την έναρξη της άνοιξης μέχρι τα Χριστούγεννα,που επέστρεφαν στα χωριά τους.
Το σύνολο της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής φτιάχτηκε από τους λαϊκούς, ανώνυμους αρχιτέκτονες. Αυτοί οι παραδοσιακοί τεχνίτες, οργανωμένοι σε ομάδες, ταξίδευαν από περιοχή σε περιοχή και έχτιζαν τα κτίρια, τις γέφυρες, τις βρύσες, τους μύλους και κάθε άλλη κατασκευή των παραδοσιακών οικισμών. Το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι δημιουργούσαν, σε όλο τον ελληνικό χώρο, εξηγεί, εν μέρει, τα κοινά χαρακτηριστικά τα οποία εμφανίζονται στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική διαφορετικών περιοχών.
Σήμερα όλοι βλέποντας ένα τέτοιο σπίτι Περιεργαζόμαστε, θαυμάζουμε και μελετούμε αλλοτινές τεχνικές σε αρχοντικά και ταπεινές μονοκατοικίες που κουβαλούν στις καλοδουλεμένες πέτρες τους όλη την ιστορία του τόπου.
Δυστυχώς νέοι τεχνίτες δεν υπάρχουν και όλοι προτιμούν να χτίζουν τα σπίτια τους με μπετό και τούβλα για λόγους οικονομίας,που όμως σε ομορφιά δεν φτάνουν σε τίποτα ένα παραδοσιακό πέτρινο σπίτι.
Όλοι αυτοί οι καλοί μάστοροι,που έφτιαξαν αυτά τα κομψοτεχνήματα χάθηκαν μέσα στην άναρχη οικοδόμηση των πόλεων της Ελλάδας, γιατί είχαν φάει τη ζωή τους να χτίζουν πέτρα και παρέμειναν φτωχοί. Η απότομη αλλαγή που έγινε πριν δεκαετίες κι άρχισε όλος ο κόσμος να πηγαίνει στις πόλεις για μια καλύτερη ζωή έφερε μια αύξηση των μαστόρων για καλουπώματα και χτισίματα με τούβλα. Εκεί χάθηκαν όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες στο χτίσιμο της πέτρας και από τότε κανείς νέος Έλληνας δεν θέλησε να μάθει την τέχνη του πετρά.
Ο Αντώνης λοιπόν μας είπε όταν τον ρωτήσαμε για τον τρόπο που χτίζει την πέτρα, ότι ξεκινάει με το θεμέλιο και όσο ανεβαίνει στον τοίχο πρέπει να βάζει και μεγάλες πέτρες, που να περνάνε από την μια μεριά του στην άλλη, τις ονομάζει "περαστές" (είναι αυτές που σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας λένε "μπατικές"). Τέτοιες μακριές πέτρες πρέπει να χτίζονται κάθε τόσο στον τοίχο, ώστε να τον εξασφαλίζουν. Στα ενδιάμεσα, ο τοίχος οικοδομείται με «αναθρέμματα». Οικοδομείται ο τοίχος καλύτερα από δύο μαστόρους. Ένας έξω (ο πιο έμπειρος), ο δεύτερος μέσα. Βάζει ο έξω μάστορας μια μεγάλη πέτρα, που αφήνει ένα κενό έως το μέσα πρόσωπο του τοίχου. Το κενό αυτό συμπληρώνεται έντεχνα από τον μέσα μάστορα. Αυτό το συμπλήρωμα είναι το "ανάθρεμμα". Ο τοίχος λοιπόν ολόκληρος χτίζεται με δύο πρόσωπα και το ενδιάμεσο κενό τους πρέπει να γεμίζεται, αλλά να χτίζεται συστηματικά με "αναθρέμματα".
Ιδιαίτερο λόγο έκανε για το πώς κατασκευάζονται οι γωνίες των σπιτιών. Ο έξω μάστορας βάζει στη γωνία μία μακριά πέτρα ("γωνιά", "αγκωνάρι" λένε αλλού) και στην από πάνω σειρά άλλη μακριά πέτρα, αλλά που να κατευθύνεται στον άλλο πλαϊνό τοίχο, ώστε να σταυρώνει με την κάτω πέτρα. Γι' αυτό, βλέποντας τη γωνία ενός πετρόχτιστου σπιτιού, παρατηρούμε σε όλο το ύψος εναλλαγή από μακριές πέτρες και μικρότερες (συχνά με τετράγωνο "κούτελο"),έχοντας πάντα κοντά του το ζύγι και ελέγχει τακτικά αν ο τοίχος είναι εντελώς ίσιος.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί είναι:
Βούρτσα ξυσίσματος, ζύγι, μυστρί,μυστρί σοβαντίσματος, μυστρί αρμολογήματος,γωνιά,σφυρί, καλέμια
αλφάδι, φραγκόφτυαρο.
Στην Ελλάδα η Ήπειρος ήταν και είναι η περιοχή που έβγαλε τους περίφημους τεχνίτες,που έφτασαν σε όλα τα Βαλκάνια,όχι μόνο στη χώρα μας και έχτισαν αθάνατα και πανέμορφα πέτρινα οικοδομήματα.Μπορείτε να δείτε περισσότερες φωτογραφίες ή να αντλήσετε πληροφορίες κάνοντας "κλικ" στους παρακάτω συνδέσμους:
Παπαγεωργόπουλος Αντώνης
Δάσκαλος
