ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ 480Π.Χ- Η ΜΑΧΗ ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΝΔΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΑΣ
Ω ξείν, αγγέλειν Λακεδαιμονίοις, ότι τήδε κείμεθα, τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι
Η μάχη των Θερμοπυλών εντάσσεται στους λεγόμενους Μηδικούς πολέμους ή πιο απλά Μηδικά όπως ονομάστηκαν οι εχθροπραξίες που σημάδεψαν την αρχή του 5ου αι. π. Χ μεταξύ των περσών εισβολέων και των ελλήνων.
Ο πέρσης βασιλιάς Κύρος είχε καταφέρει ήδη από τον 6ο αι. π. Χ. να δημιουργήσει μία ισχυρή αυτοκρατορία υπό την κυριαρχία της οποίας είχαν περιέλθει και οι ελληνικές πόλεις της δυτικής ακτής της Μικράς Ασίας και ορισμένα νησιά του Αιγαίου. Οι Πέρσες ήλεγχαν της πόλεις αυτές με επιβεβλημένες τυραννίες. Στις αρχές του 5ου αι. π. Χ. ο τύραννος της Μιλήτου Αρισταγόρας ζήτησε την βοήθεια των πόλεων της ηπειρωτικής Ελλάδας για να απαλλαγούν οι ελληνικές πόλεις της Ιωνίας από τη ξένη καταπίεση. Στην έκκληση αυτή του Αρισταγόρα ανταποκρίθηκαν μόνο η Αθήνα και η Ερέτρια το 498 π. Χ. ξεκινώντας εκστρατεία κατά των Περσών. Ο στρατός των ελλήνων συμμάχων κατάφερε την κατάληψη και πυρπόληση των Σάρδεων αλλά στη συνέχεια ηττήθηκε και η ήττα αυτή σήμανε την αρχή μίας δύσκολης περιόδου για τους έλληνες.
Ο Ηρόδοτος θεωρεί ότι η αφορμή του πρώτου Μηδικού πολέμου συνδέεται με τη συμμετοχή των Αθηναίων στην επανάσταση της Ιωνίας και ιδιαίτερα με την πυρπόληση των Σάρδεων. Ο πέρσης βασιλιάς Δαρείος, διάδοχος του Κύρου, για να πάρει εκδίκηση αλλά και για να εξασφαλίσει ότι στο μέλλον καμία εξωτερική βοήθεια δεν θα στήριζε μία νέα επανάσταση, ζήτησε να λάβει «γην και ύδωρ» από τους έλληνες, δηλαδή τους ζήτησε δήλωση υποταγής. Η άρνηση των Αθηναίων και των Σπαρτιατών να ικανοποιήσουν αυτή την απαίτηση οδήγησε στον πρώτο Μηδικό πόλεμο το 490 π. Χ. Οι Πέρσες ξεκίνησαν την εκστρατεία, από θαλάσσης, στις αρχές του καλοκαιριού. Κατευθύνθηκαν προς τις Κυκλάδες και την Εύβοια και τέλος αποβιβάστηκαν στον κόλπο του Μαραθώνα στην Αττική. Εκεί οι Αθηναίοι, δίχως τη βοήθεια των σπαρτιατών, παρά μόνο με την υποστήριξη λίγων Πλαταιών, αντιμετώπισαν τον εχθρό και πέτυχαν μεγάλη νίκη που έμεινε στη μνήμη τους ως θρίαμβος της ελευθερίας εναντίον των βαρβάρων.
Το 486 π. Χ. ενθρονίστηκε στον θρόνο της Περσίας ο Ξέρξης Α ΄, ηγεμόνας ικανός με πείρα σε θέματα διακυβέρνησης. Δύο χρόνια αργότερα, το 484 π. Χ. εκστράτευσε κατά των επαναστατημένων σατραπειών του βασιλείου του στην Αίγυπτο και στη Βαβυλώνα πετυχαίνοντας την καταστολή των εξεγέρσεων. Ύστερα από αυτή του τη νίκη και μετά από παρακίνηση εξόριστων ελλήνων αποφάσισε να εκστρατεύσει και προς τη Δύση κατά των Ελλήνων. Οι λόγοι της απόφασης του πέρση ηγεμόνα δεν μπορεί να ήταν οικονομικοί αλλά μάλλον έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο του πατέρα του Δαρείου για κατάληψη της Δύσης. Έτσι λοιπόν οι Έλληνες το 480 π. Χ. αντιμετώπισαν και πάλι την απειλή που αυτή τη φορά ερχόταν από ξηρά και θάλασσα. Οι Αθηναίοι τώρα δεν ήταν μόνοι. Συνάψανε συμμαχία με τους Σπαρτιάτες, τους Ευβοείς και τους Βοιωτούς και συμφώνησαν να επικεντρώσουν την αντίστασή τους σε δύο σημεία: στη ξηρά στα στενά των Θερμοπυλών και στη θάλασσα στο πέρασμα του Ωρεού κοντά στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο.
Τα στενά των Θερμοπυλών φάνταζαν θέση ιδανική για να αμυνθούν οι ολιγάριθμοι έλληνες απέναντι στον στρατό των Περσών που υπερίσχυε αριθμητικά και στο σημείο αυτό ήταν αδύνατο να αναπτυχθεί κατά μήκος λόγω της στενότητας του χώρου. Σήμερα οι πολλαπλές προσχώσεις του ποταμού Σπερχειού έχουν διευρύνει την ακτή προς τη θάλασσα. Κατά την αρχαιότητα όμως η τοποθεσία αποτελούσε φυσικό και ουσιαστικά το μοναδικό εύκολα προσβάσιμο πέρασμα για οποιονδήποτε προέλαυνε από βορρά προς τη νότια Ελλάδα.
Ο βασιλιάς των σπαρτιατών Λεωνίδας ανάλαβε την ηγεσία του ελληνικού πεζικού αλλά φτάνοντας στις Θερμοπύλες κατάλαβε αμέσως την επικινδυνότητα του εγχειρήματος. Με στρατό που αριθμούσε 6.000 οπλίτες απέναντι σε χιλιάδες πέρσες και λόγω του φαραγγιού του Ασωπού το οποίο μπορούσε εύκολα να καταληφθεί από τον εχθρό η νίκη ήταν κάτι παραπάνω από αμφίβολη. Και πράγματι η στρατηγική της επιλογής του φαραγγιού αποδείχθηκε μοιραία. Οι Πέρσες μπήκαν στη χαράδρα του Ασωπού τη νύχτα της δεύτερης μέρας του πολέμου και κατέλαβαν το πέρασμα. Τότε ο Ξέρξης ζήτησε από τους έλληνες να καταθέσουν τα όπλα τους αλλά ο Λεωνίδας απάντησε με το περίφημο «μολών λαβέ», δηλαδή «έλα να τα πάρεις», αρνούμενος να εγκαταλείψει τη θέση της μάχης. Ο σπαρτιάτης βασιλιάς βλέποντας τον όλεθρο να πλησιάζει παρακίνησε τις υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν τη θέση και να οπισθοχωρήσουν προς το νότο ενώ ο ίδιος με 300 σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς έμεινε να υπερασπιστεί το πέρασμα των Θερμοπυλών (Ηρόδοτος 7, 132, 202, 222 ).
Ο Λεωνίδας αντιστάθηκε ηρωικά, ο ίδιος σκοτώθηκε στη μάχη, αλλά οι Πέρσες, έχοντας πληροφορίες από κάποιον λιποτάκτη,τον Εφιάλτη, περικύκλωσαν τους έλληνες και κατέλαβαν το στενό.
Η ηρωική αντίσταση, τα ιδανικά και η αυτοθυσία των σπαρτιατών έχει υμνηθεί αμέτρητες φορές τόσο από τους αρχαίους όσο και από σύγχρονους, έλληνες και ξένους λογοτέχνες, ποιητές και καλλιτέχνες.
