Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ  ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

κλικ εδώ για περισσότερα

Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.)

Όπως μας λέει ο ιστορικός Θουκυδίδης, η μεγάλη δύναμη και ανάπτυξη της Αθήνας ανησύχησε τις γειτονικές Δωρικές πόλεις, την Κόρινθο και τα Μέγαρα που έβλεπαν συνεχώς να χάνουν από τον ανταγωνισμό με την Αθήνα, όπως επίσης και την μεγάλη στρατιωτική δύναμη της εποχής την Σπάρτη. Δεδομένου ότι και μέσα στην Αθηναϊκή συμμαχία υπήρχε δυσαρέσκεια για τον τρόπο άσκησης της αρχηγίας από την Αθήνα, δεν άργησε την άνοιξη του 431 π.Χ. να ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης και των αντιστοίχων συμμάχων τους. Ο πόλεμος αυτός που διήρκεσε 27 ολόκληρα χρόνια ονομάστηκε Πελοποννησιακός Πόλεμος και ουσιαστικά κατέστρεψε ολόκληρη την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου, από το 431 έως το 411 π.Χ. το κατέγραψε ο ιστορικός Αθηναίος Θουκυδίδης, που για κάποιο διάστημα είχε διατελέσει και στρατηγός της πόλης, ενώ το τελευταίο κομμάτι του το ιστόρησε αργότερα ο επίσης Αθηναίος στρατηγός και ιστορικός Ξενοφών.  

Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς (περ. 440-438 π.Χ.)

Το λατρευτικό άγαλμα που στήθηκε εντός του Παρθενώνα, έργο του περίφημου γλύπτη Φειδία, είχε ύψος γύρω στα 12 μ. Ο σκελετός του ήταν ένας τεράστιος ξύλινος ιστός μπηγμένος στο έδαφος. Τα γυμνά μέρη του σώματος της θεάς ήταν καμωμένα από ελεφαντόδοντο, το δέ ένδυμά της από χρυσό. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του αγάλματος, ο Φειδίας κατηγορήθηκε ότι είχε υπεξαιρέσει μέρος του χρυσού που του είχε δοθεί για την κατασκευή του (437 π.Χ.). Στα 295 π.Χ. ο τύραννος Λάχαρης, διορισμένος από τον βασιλέα της Μακεδονίας Κάσσανδρο ως τοποτηρητής της Αθήνας, αφαίρεσε τα χρυσά τμήματα του αγάλματος προκειμένου να «εκπορήση χρημάτων» (δηλ. για την κοπή νομίσματος)· τα τμήματα αυτά αποκαταστάθηκαν σύντομα (πολύ πιθανόν το 290 π.Χ.), αφού χύθηκαν μέσα στα ίδια καλούπια με τα πρωτότυπα. Τον 5ο αι. μ.Χ. η χρυσελεφάντινη Αθηνά μεταφέρθηκε από τους χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη. Έκτοτε χάνονται τα ίχνη της. Φαίνεται ότι βάθρο του αγάλματος δέχτηκε κάποια στιγμή ριζικές επισκευές, κατά πάσα πιθανότητα μετά από μεγάλη πυρκαγιά. Δεν αποκλείεται και το ίδιο το άγαλμα να υπέστη σοβαρές ζημιές ή ακόμη και να καταστράφηκε ολοσχερώς, παραμένει όμως άγνωστο αν – σε περίπτωση που όντως καταστράφηκε το φειδιακό πρωτότυπο – κατασκευάστηκε άλλο προς αντικατάστασή του. Δεδομένου ότι το πρωτότυπο έργο έχει πλέον χαθεί, είμαστε σε θέση να σχηματίσουμε μία εικόνα – έστω και αμυδρή – γι’ αυτό με βάση τα υπάρχοντα αντίγραφα (πρωτίστως αυτό του Βαρβακείου) και τις περιγραφές του Παυσανίου και του Πλινίου.

Η θεά παριστάνεται σε όρθια στάση, στραμμένη προς την ανατολική θύρα του Παρθενώνος, φορώντας δωρικό πέπλο με μακρύ απόπτυγμα ζωσμένο με φίδι. Το στήθος της καλύπτει η αιγίδα με το γοργόνειο, όπου συναντάμε και πάλι φίδια. Το κράνος της έχει τριπλό λοφίο, του οποίου το μεσαίο τμήμα απολήγει σε Σφίγγα και στα δύο πλαϊνά σε μορφές φτερωτών αλόγων (πήγασοι). Στο δεξιό της χέρι, που στηριζόταν είτε στο ιερό της φίδι είτε σε κίονα, κρατάει φτερωτή Νίκη. Με το αριστερό της κρατά δόρυ και στηρίζει την άντυγα της ασπίδας της, που φέρει ως επίσημα γοργόνειο ενώ φίδι, ο Εριχθόνιος, περιελίσσεται στο εσωτερικό τμήμα της.

ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ

Χιλιάδες άνθρωποι, μέσα σ' έναν πρωτοφανή πυρετό, εργάστηκαν για πολλά χρόνια για να γίνουν οι ασύγκριτοι σε πλούτο και ομορφιά ναοί της Ακρόπολης και τα αριστοτεχνικά αγάλματα. Τα καράβια ξεφόρτωναν συνέχεια στον Πειραιά πολύτιμη ξυλεία της Θράκης και του Λιβάνου. Από την Αίγυπτο έφτασαν πολλά φορτία με ελεφαντόδοντο. Η Θράκη και η Λιβύη προμήθευσε το χρυσάφι που χρειαζόταν για τα αγάλματα. Και η κοντινή Πεντέλη πρόσφερε το ολοκάθαρο και πολύτιμο μάρμαρο της.

Ο Ικτίνος έκανε τα σχέδια της Ακρόπολης και ο Καλλικράτης. σπουδαίος αρχιτέκτονας, είχε την επίβλεψη των έργων. Τα αγάλματα τα ανάλαβε ο μοναδικός Φειδίας, ο πιο ονομαστός γλύπτης της Αθήνας, που όμοιος του δεν παρουσιάστηκε ποτέ και πουθενά ως την εποχή μας. Βοηθούς του ο Φειδίας είχε τον αδελφό του τον Πάναινο, που ήταν άξιος και στη ζωγραφική, καθώς και τον Κολώτη, που ήταν ειδικός στο να δουλεύει το χρυσάφι και το ελεφαντόδοντο. 

Καρυάτιδες

Είναι οι ξακουστές 5 Καρυάτιδες, η ελεύθερη τοποθέτηση των οποίων στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης επιτρέπει, πλέον, στον επισκέπτη να θαυμάσει κάθε πλευρά τους.

Αν και φορούν ίδιους χιτώνες, οι πτυχώσεις τους είναι διαφορετικές, παρατηρεί κανείς. Και παρότι τα μαλλιά τους είναι δεμένα με τον ίδιο τρόπο, κάθε κοτσίδα είναι αλλιώτικη από την άλλη. Είναι, πάντως, απαραίτητα χοντρή, για να ενισχύει το λαιμό του γλυπτού, αφού κάθε αρχαία κόρη χρησίμευε όχι μόνο ως στολίδι, αλλά και ως στήριγμα του Ερεχθείου. 

Καρυάτις ονομάζοναι τα γλυπτά που έχουν γυναικεία μορφή και χρησιμεύουν στην στήριξη κτιρίων. Η λέξη Καρυάτις στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει Κόρη από τις Καρυές, μια πόλη κοντά στην Σπάρτη. Είναι μια παραλλαγή της Κόρης και χρησιμοποιείται στην αρχιτεκτονική αντί για κίονες ως διακοσμητικό στήριγμα σε πύλες, προσώψεις, γείσα, ζωφόρους, σκεπές και λοιπά. Το αντίστοιχο αρχιτεκτονικό στοιχείο που έχει ανδρική μορφή ονομάζεται Άτλας.

"ΧΡΥΣΟΥΣ ΑΙΩΝ" ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ

Δεν παραξενεύει κανέναν μας ότι 2.500 χρόνια μετά δεν έχει βρεθεί κανένας τρόπος διακυβέρνησης, κανένα πολίτευμα καλύτερο από αυτό της αθηναϊκής δημοκρατίας; Διοικούσε, αποφάσιζε, δίκαζε ο Αθηναίος πολίτης και το σημαντικότερο απ’ όλα: ο άρχοντας ελεγχόταν από τους πολίτες, δεν είχε εξουσία προσωπική.

Ως αποτέλεσμα της δημοκρατίας ήταν ο πολιτισμός να φτάσει στη μεγαλύτερη ακμή του και η περίοδος αυτή της ελληνικής ιστορίας να ονομαστεί «χρυσός αιώνας».

Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ

Ο Περικλής ήταν ο άνθρωπος που το όνομά του συνδέθηκε με ολόκληρο το «χρυσό αιώνα» (5ος π.Χ. αι.).

Όταν έγινε στρατηγός της Αθήνας, ήταν περίπου 34 ετών. Ανήκε στο δήμο του Χολαργού. Πατέρας του ήταν ο Ξάνθιππος, ο νικητής της Μυκάλης και μητέρα του ήταν η Αγαρίστη, ανεψιά του Κλεισθένη. Δάσκαλοί του ήταν ο θαυμάσιος μουσικός, Δάμωνας και ο σπουδαίος φιλόσοφος, Αναξαγόρας.

Ο Περικλής είχε ένα σπουδαίο χάρισμα: ήξερε να μιλάει ήρεμα, αλλά και συναρπαστικά και κατάφερνε να κάνει τους άλλους να τον πιστεύουν.

Λένε πως κάποτε ο βασιλιάς της Σπάρτης ρώτησε έναν αντίπαλο του Περικλή αν μπορούσε να τον νικήσει στην πάλη και εκείνος απάντησε:

«Όταν εγώ παλεύοντας ρίχνω τον Περικλή κάτω, εκείνος λέει πως δεν έχει πέσει, με νικά και αλλάζει τη γνώμη των θεατών».

Ο Περικλής μιλούσε όταν ήταν ανάγκη και όχι συχνά. Για την εξυπνάδα του, την ηρεμία, αλλά και τους συναρπαστικούς λόγους του προς τους Αθηναίους πολίτες ονομάστηκε «Ολύμπιος» (δηλ. ήρεμος, έξυπνος και δίκαιος σαν τους 12 θεούς του Ολύμπου).

Στα χρόνια του Περικλή ολοκληρώθηκε η αθηναϊκή δημοκρατία, που είναι η πρώτη δημοκρατία του κόσμου.

Από τα πολλά πειράγματα των κωμικών ποιητών για τον Περικλή, μια ολόκληρη σειρά αναφέρεται στο μεγάλο του κεφάλι: «σχινοκέφαλος» (δηλ. αυτός που το κεφάλι του μοιάζει με το θάμνο του σχίνου) ή «κεφαληγερέτης» (δηλ. αυτός που το κεφάλι του σηκώνεται ψηλότερα από τα κεφάλια των άλλων).

Κανείς από όλους τους αρχαίους Έλληνες δεν έχει τα χαρίσματα του Περικλή, που υπήρξε πραγματικά μοναδικός και γι’ αυτό άλλωστε ολόκληρος ο 5ος π.Χ. αι. (ο χρυσός αιώνας) ονομάζεται και «αιώνας του Περικλή».

[Όλα τα μεγάλα έργα της εποχής του Περικλή, που τα θαυμάζουμε μέχρι σήμερα για την τελειότητά τους, ήταν το δεύτερο μεγάλο δώρο (εκτός από την ολοκλήρωση της δημοκρατίας), που ο Περικλής χάρισε στην Αθήνα και στον κόσμο ολόκληρο.]

Αν θέλετε να δείτε περισσότερες πληροφορίες για τον Περικλή, κάντε κλικ εδώ

ΤΟ ΜΕΤΟΙΚΙΟ ΚΑΙ Η ΞΕΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ 

Η Ξενία χωριζόταν σε δυο σκέλη, στην "ιδιωτική" και στην "δημοσία ξενία".

Στην δημοσία το κράτος είχε οργανώσει ειδικά άσυλα τα οποία τα ονόμαζαν "Ξενώνες" για διαμονή, τροφή και ύπνο.

Στην ιδιωτική ξενία χωριζόταν δε 3 στάδια:

1. Ο ξένος εισήρχετο στην οικία του φιλοξενούντος εν ονόματι του Ξενίου Διός (στην Αθήνα) ή Ξενίας Αθηνάς (στην Σπάρτη) και ζητούσε προστασία.

2. Ο ιδιοκτήτης προσέφερε δώρα στον ξένο τα οποία τα ονόμαζαν Ξεινήΐα, του έδιναν τροφή και χώρο για να κοιμηθεί.

3. Ήταν η αναχώρηση του ξένου με ανταλλαγή δώρων (σκεύη, υφάσματα, κοσμήματα κτλ). Η ανταλλαγή δώρων απεδείκνυε σεβασμό προς τον Ξένιο Δία ο οποίος με την ανάπτυξη δεσμών και φιλίας μεταξύ των Ελλήνων ευχαριστιόταν.

Μετά την ξενία οι οικογένειες συνδεόταν με τους "δεσμούς της ξενίας" που κληρονομούσαν και οι απόγονοι των. Προς ανάδειξη αυτού, έγραφαν τα ονόματα τους και κάποιο κείμενο σε πλάκα χρυσού ή αργύρου, την έσπαγαν στα δυο και ο κάθε ένας έπαιρνε ένα κομμάτι το οποίο περνούσε μετά και στους απογόνους οι οποίοι όταν συναντιόνταν επεδείκνυαν τις πλάκες τις οποίες και ένωναν και επιβεβαίωναν και ανανέωναν την φιλία των γονέων των. 

Θεόφιλος (1868 – 1934),ένας λαϊκός ζωγράφος που έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο μετά το θάνατό του.Μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν πάμφτωχος και ζωγράφιζε για να επιζήσει... 

Ο Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ) είναι ο πιο γνωστός έλληνας λαϊκός ζωγράφος. Γεννήθηκε μεταξύ 1868 και 1871 στη Βαρειά Μυτιλήνης. Ήταν το μεγαλύτερο από τα οκτώ παιδιά του Γαβριήλ και της Πηνελόπης Χατζημιχαήλ. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης και η μητέρα του κόρη αγιογράφου.

Τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολα, λόγω της ισχνής του κράσης, αλλά και της αριστεροχειρίας του. Ο αριστερόχειρας εκείνη την εποχή εθεωρείτο μειονεκτικό άτομο και προκαλούσε αρνητικά σχόλια στον περίγυρό του. Οι γονείς, αλλά και οι δάσκαλοί του προσπάθησαν με καταπιεστικό και συχνά βίαιο τρόπο να του αλλάξουν χέρι γραφής και να τον κάνουν δεξιόχειρα. Ο μικρός Θεόφιλος κλείστηκε στον κόσμο του και βρήκε αποκούμπι στη ζωγραφική.

Πολύ νέος, ακόμη, δραπετεύει από τη Μυτιλήνη και φεύγει για τη Σμύρνη, την πόλη με τους χιλιάδες Έλληνες, που είναι το οικονομικό κέντρο της Μικράς Ασίας. Δουλεύει θυροφύλακας στο ελληνικό προξενείο και παράλληλα ζωγραφίζει. Στη Σμύρνη, ο Θεόφιλος θα διαμορφώσει την εικαστική του γλώσσα και το βασικό του θεματολόγιο, από τον κόσμο της αρχαιότητας, του Βυζαντίου και της νεώτερης Ελλάδας. Τότε κάνει τη ζωγραφική επάγγελμά του.

Με το ξέσπασμα του Ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897 φεύγει για την Ελλάδα, με την πρόθεση να καταταγεί εθελοντής. Πριν προλάβει να γνωρίσει τα πεδία των μαχών, ο πόλεμος τερματίζεται. Αποφασίζει να μείνει στον Βόλο, πλούσιο αγροτικό και βιομηχανικό κέντρο στις αρχές του 20ου αιώνα. Ζει μέσα στη φτώχεια και ζωγραφίζει για ψίχουλα στους τοίχους μαγαζιών του Βόλου και του Πηλίου.

Η ΕΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΑΙΟΥ

Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα, θεού της μουσικής και της αρμονίας, και της Κυρήνης, κόρης του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα. Ο Αρισταίος γεννήθηκε στην Λιβύη και ο Ερμής τον πήρε και τον πήγε στη Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Ήταν ένα χαρισματικό παιδί που έζησε ονειρεμένα χρόνια. Οι Μούσες, που όταν μεγάλωσε του είχαν αναθέσει τη φύλαξη των κοπαδιών τους στη Φθία, του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική τέχνη. Ο Αρισταίος ήταν ειδικός στην απομάκρυνση των επιδημιών. Οι Νύμφες πάλι, του έμαθαν πώς να καλλιεργεί τα αμπέλια και τις ελιές, πώς να φροντίζει τα μελίσσια και πώς να κάνει το γάλα τυρί. Την τέχνη δηλαδή της παρασκευής του μελιού, του λαδιού, του τυριού, πράγματα άγνωστα ως τότε στους ανθρώπους. Οι Νύμφες του έδειξαν πώς να μπολιάζει τις αγριελιές για να δίνουν καρπό, να αλέθει τον καρπό του ελαιόδεντρου και να παίρνει το πολύτιμο αλλά άγνωστο ως τότε ελαιόλαδο. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι πρώτος ο Αρισταίος ανακάλυψε το ελαιοπιεστήριο. Ο Αρισταίος δεν κράτησε αυτά τα μυστικά για τον εαυτό του αλλά με τη σειρά του δίδαξε τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους.

ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ -ΘΟΥΚYΔΙΔΗΣ-
[1.134.1] ἀκούσαντες δὲ ἀκριβῶς
τότε μὲν ἀπῆλθον οἱ ἔφοροι, βεβαίως δὲ ἤδη εἰδότες ἐν τῇ
πόλει τὴν ξύλληψιν ἐποιοῦντο. λέγεται δ’ αὐτὸν μέλλοντα
ξυλληφθήσεσθαι ἐν τῇ ὁδῷ, ἑνὸς μὲν τῶν ἐφόρων τὸ πρόσ-
ωπον προσιόντος ὡς εἶδε, γνῶναι ἐφ’ ᾧ ἐχώρει, ἄλλου δὲ
νεύματι ἀφανεῖ χρησαμένου καὶ δηλώσαντος εὐνοίᾳ πρὸς τὸ
ἱερὸν τῆς Χαλκιοίκου χωρῆσαι δρόμῳ καὶ προκαταφυγεῖν·
ἦν δ’ ἐγγὺς τὸ τέμενος. καὶ ἐς οἴκημα οὐ μέγα ὃ ἦν τοῦ
ἱεροῦ ἐσελθών, ἵνα μὴ ὑπαίθριος ταλαιπωροίη, ἡσύχαζεν.
[1.134.2] οἱ δὲ τὸ παραυτίκα μὲν ὑστέρησαν τῇ διώξει, μετὰ δὲ τοῦτο
τοῦ τε οἰκήματος τὸν ὄροφον ἀφεῖλον καὶ τὰς θύρας ἔνδον
ὄντα τηρήσαντες αὐτὸν καὶ ἀπολαβόντες ἔσω ἀπῳκοδόμησαν,
προσκαθεζόμενοί τε ἐξεπολιόρκησαν λιμῷ. [1.134.3] καὶ μέλλοντος
αὐτοῦ ἀποψύχειν ὥσπερ εἶχεν ἐν τῷ οἰκήματι, αἰσθόμενοι
ἐξάγουσιν ἐκ τοῦ ἱεροῦ ἔτι ἔμπνουν ὄντα, καὶ ἐξαχθεὶς
ἀπέθανε παραχρῆμα. [1.134.4] καὶ αὐτὸν ἐμέλλησαν μὲν ἐς τὸν
Καιάδαν [οὗπερ τοὺς κακούργους] ἐσβάλλειν· ἔπειτα ἔδοξε
πλησίον που κατορύξαι. ὁ δὲ θεὸς ὁ ἐν Δελφοῖς τόν τε
τάφον ὕστερον ἔχρησε τοῖς Λακεδαιμονίοις μετενεγκεῖν
οὗπερ ἀπέθανε (καὶ νῦν κεῖται ἐν τῷ προτεμενίσματι, ὃ
γραφῇ στῆλαι δηλοῦσι) καὶ ὡς ἄγος αὐτοῖς ὂν τὸ πεπραγ-
μένον δύο σώματα ἀνθ’ ἑνὸς τῇ Χαλκιοίκῳ ἀποδοῦναι. οἱ
δὲ ποιησάμενοι χαλκοῦς ἀνδριάντας δύο ὡς ἀντὶ Παυσανίου
ἀνέθεσαν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
[1.134.1] Οι έφοροι, αφού ήκουσαν ακριβώς τα λεχθέντα, ανεχώρησαν, χωρίς να προβούν αμέσως εις καμμίαν ενέργειαν. Έχοντες όμως ήδη βεβαίας αποδείξεις, έλαβαν τα μέτρα των δια να τον συλλάβουν εντός της πόλεως. Λέγεται άλλως τε ότι κατά την στιγμήν που έμελλε να συλληφθή καθ' όδόν, ευθύς ως είδε το πρόσωπον ενός από τους εφόρους, ο οποίος επλησίαζεν, εννόησε τον σκοπόν της προσεγγίσεώς του, και επειδή άλλος έφορος, λόγω ευνοίας προς αυτόν, τον ειδοποίησε δια μυστικού νεύματος, έσπευσε δρομαίως προς τον ναόν της Χαλκιοίκου Αθηνάς, και επρόφθασε να καταφύγη εκεί, καθ' όσον ο ιερός περίβολος ήτο πλησίον. Και αφού εισήλθεν εις μικρόν οίκημα ανήκον εις τον περίβολον αυτόν, δια να μη υποφέρη εκτεθειμένος εις το ύπαιθρον, έμενεν εκεί ήσυχος. [1.134.2] Οι έφοροι, εν τούτοις, οι οποίοι τον κατεδίωκαν, αφού δεν τον επρόλαβαν αμέσως τότε, πριν εισέλθη εις τον ιερόν χώρον, αφήρεσαν ακολούθως την στέγην του οικήματος, και επωφεληθέντες την στιγμήν που ευρίσκετο εντός αυτού τον απέκλεισαν, αποφράξαντες τας θύρας με τοίχον, και στήσαντες εμπρός εις το οίκημα φρουράν, επεδίωξαν να τον αναγκάσουν δια της πείνης να παραδοθή. [1.134.3] Αλλ' ενώ έμελλεν από στιγμής εις στιγμήν να εκπνεύση, αντελήφθησαν την κατάστασίν του και τον έβγαλαν από τον ιερόν περίβολον, ενώ εισέτι ανέπνεεν. Αλλά μόλις τον έβγαλαν, απέθανεν αμέσως. [1.134.4] Και κατ' αρχάς μεν εσχεδίασαν να τον ρίψουν εις τον Καιάδαν, όπου ρίπτουν τους κακούργους. Έπειτα όμως μετέβαλαν γνώμην και τον έθαψαν εκεί πλησίον. Αλλ' ο χρησμός του μαντείου των Δελφών παρήγγειλεν ακολούθως εις τους Λακεδαιμονίους να μεταφέρουν τον τάφον εις το μέρος όπου απέθανε ―και σήμερον κείται πράγματι έμπροσθεν του ιερού χώρου, όπως μαρτυρεί επιστήλιος επιγραφή― και επειδή τα γενόμενα αποτελούν δι' αυτούς ανοσιούργημα, ν' αποδώσουν εις την Χαλκίοικον δύο σώματα αντί ενός, οι δε Λακεδαιμόνιοι εφρόντισαν να κατασκευάσουν δύο χαλκούς ανδριάντας του Παυσανίου, τους οποίους αφιέρωσαν εις την θεάν, ως εξαγνισμόν του θανάτου του.


Μτφρ. Ε. Λαμπρίδη. 1962. Θουκυδίδου Ιστορία. Πρόλογος, μετάφραση, σχόλια. Εισαγωγή: Ι.Θ. Κακριδής. Ι–IV. Αθήνα: Γκοβόστης.