Δημοτικά σχολεία του νομού Τρικάλων με ξεχωριστή ιστορία
Χρησίμευσαν ως στρατιωτικά νοσοκομεία στη διάρκεια της κατοχής ή λειτούργησαν ως Παιδαγωγική Ακαδημία υπό τη διεύθυνση της Ρόζας Ιμβριώτη, όπως αυτό της Τύρνας
Πρόκειται για δημοτικά σχολεία που χρησίμευσαν ως στρατιωτικά νοσοκομεία στη διάρκεια της κατοχής ή λειτούργησαν ως Παιδαγωγική Ακαδημία, που καταστράφηκαν ολοσχερώς από τους Γερμανούς και ξαναδημιουργήθηκαν από τις ελάχιστες οικονομίες του λαού. Ένα από αυτά το δημιούργησε ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Είναι μερικά από τα δημοτικά σχολεία του νομού Τρικάλων τα οποία παρουσιάζονται σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Τρικάλων. Πρόκειται για μια προσεκτική προσπάθεια της οποίας την επιμέλεια είχε ο διευθυντής της υπηρεσίας κ. Απόστολος Τάσιος.
3° Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων
Το 3ο Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων ιδρύθηκε το 1892 ως 1/τάξιο και λειτούργησε το σχ. έτος 1898-1900 ως 2/τάξιο, το 1900-1922 ως 3/τάξιο, το 1922-1929 ως 4/τάξιο και ως το 1950 ως 6/τάξιο. Το 1929-30 το σχολείο έγινε μεικτό ως 3ο Δημοτικόν Σχολείον Τρικάλων. Τον Σεπτέμβριο 1933 το σχολείο μεταφέρθηκε στο νέο διδακτήριο. Μετά την κήρυξη του πολέμου το 1940 το διδακτήριο επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Στην περίοδο της κατοχής συνέχισε να χρησιμοποιείται ως νοσοκομείο από τους Ιταλούς και Γερμανούς. Στο διάστημα 1946-49 το διδακτήριο «διαδοχικώς επετάσσετο» και άλλοτε μεν χρησιμοποιήθηκε ως «κρατητήριον», άλλοτε διά «τον στρατωνισμόν διαφόρων στρατιωτών ή χωροφυλάκων και άλλοτε διά την στέγαση/ οικογενειών...». Κατά τα σχολικά έτη 1947-1949 το διδακτήριο χρησιμοποιήθηκε για την στέγαση πενήντα περίπου οικογενειών που κατάγονταν απ' τα χωριά Αγρελιά και Κουμαριά. «Αι οικογένειαι μη έχουσαι μαγειρεία εις την αυλήν εμαγείρευον και έψηνον τους άρτους εντός του διδακτηρίου». Το σχολείο κατά τα έτη 1940-1942 λειτούργησε στο ισόγειο του σχολείου Αγίας Επισκέψεως, αλλά κατά την αρχή του 1942 οι Ιταλοί κατέλαβαν και αυτό το σχολείο, το οποίο χρησιμοποίησαν «ως καραμπιναρίαν». Το 1942 το σχολείο λειτούργησε σε αίθουσα του ισραηλιτικού σχολείου, με λίγους μαθητές και με εκ περιτροπής εργασία των δασκάλων. Το 1944 λειτούργησε στο ισραηλιτικό σχολείο, οδός Σωκράτους και στο γυναικωνίτη της συναγωγής, επί της οδού Αθ. Διάκου.
Τα σχ. έτη 1949-1950, με μεγάλη προσπάθεια του διδακτικού προσωπικού, ανακαινίστηκαν οι αίθουσες του σχολείου.
4° Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων
Το διδακτήριο του 4ου Δημοτικού Σχολείου Τρικάλων ανεγέρθηκε στην πλατεία Αγίας Επίσκεψης το 1874, όπως αναγράφεται και στην εντοιχισμένη του επιγραφή, με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτη Τρίκκης Κωνσταντίνου και με τη συνδρομή του Δήμου Τρικκαίων και των κατοίκων της πόλης. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής της εποχής εκείνης, πέτρινο με κεραμοσκεπή. Λειτούργησε το 1887. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε ως Γυμνάσιο, Ελληνικό Σχολείο, Δημοτικό Σχολείο Αρρένων, Δημοτικό Σχολείο Θηλέων και από το έτος 1929 που θεσπίστηκε η μεικτότητα των σχολείων χρησιμοποιείται ως διδακτήριο του 4ου εξατάξιου Δημοτικού Σχολείου Τρικάλων. Το 1934 ανακαινίστηκε και ανεγέρθηκαν βοηθητικοί χώροι με κρατική 4° Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων και δημοτική αρωγή. Επισκευή έγινε και το 1945 μετά την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων.
Δημοτικό Σχολείο Ελάτης (Τύρνα)
Από πληροφορίες και στοιχεία που υπάρχουν προκύπτει ότι το πρώτο 1/τάξιο σχολείο λειτούργησε στην Ελάτη το 1873. Ο παλαιότερος γενικός έλεγχος είναι του έτους 1907. Το πρώτο διδακτήριο έκτισαν οι κάτοικοι του χωριού με οικονομική βοήθεια και από το εκκλησιαστικό ταμείο. Από το 1885 έως και το 1943 υπηρέτησαν στο σχολείο 22 εκπαιδευτικοί (υπάρχει σχετικός κατάλογος στο αρχείο του σχολείου). Το καλοκαίρι του 1944 η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) ίδρυσε Παιδαγωγική Ακαδημία υπό τη διεύθυνση της Ρόζας Ιμβριώτη και εκπαίδευσε 80 περίπου νέες και νέους οι οποίοι έλαβαν το πτυχίο του παιδαγωγού. Το 1950 και έπειτα από εισήγηση της Επιτροπής Εράνου Βορείων Επαρχιών κρίθηκε ακατάλληλο το παλιό διδακτήριο αποτελούμενο από 2 αίθουσες διδασκαλίας και 1 γραφείο, συνολικού εμβαδού 120 τ.μ. Μετά όμως από επισκευή, χρησιμοποιείται έως και σήμερα και στεγάζει ένα τμήμα του Δημοτικού Σχολείου και το Νηπιαγωγείο. Δαπανήθηκαν 126.000.000 δραχμές και την 10η Νοεμβρίου 1951 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια. Το 1956 το 2/τάξιο Δημοτικό Σχολείο Τύρνας μετονομάστηκε σε 2/τάξιο Δημοτικό Σχολείο Ελάτης και αριθμούσε 110 μαθητές. Το 1965 το σχολείο προάχθηκε σε 3/θέσιο. Το 1975 θεμελιώθηκε και το 1976 εγκαινιάστηκε το νέο διώροφο συμπληρωματικό διδακτήριο. Ο 1ος όροφος χρησιμοποιείται έως και σήμερα ως αίθουσα εκδηλώσεων και στο 2ο υπάρχει μία αίθουσα διδασκαλίας και ένα γραφείο.
Δημοτικό Σχολείο Βλαχάβας
Το Δημοτικό Σχολείο Βλαχάβας ιδρύθηκε το 1884. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκου του χωριού υπήρχε αρχικά κτήριο στο κέντρο του χωριού αποτελούμενο από μία αίθουσα διδασκαλίας και ένα γραφείο που το χρησιμοποιούσε ο δάσκαλος και ως οικία. Το κτήριο αυτό κάηκε στις 26-12-1943 κατά την πρώτη επιδρομή των Γερμανών στο χωριό. Το σχολείο μέχρι τότε λειτουργούσε ως 1/τάξιο με μεγάλο αριθμό μαθητών (περίπου 150), οι οποίοι ήταν και μεγαλύτερης των 12 χρόνων ηλικίας. Το 1950 με προσωπική εργασία των κατοίκων και με τη συνδρομή της Κρατικής Υπηρεσίας Στέγασης, η οποία χορήγησε υλικά, ξυλεία και κεραμίδια, χτίστηκε διδακτήριο στο κέντρο του χωριού με εμβαδόν 50τ.μ. αποτελούμενο από μια αίθουσα.
Δημοτικό Σχολείο Καλομοίρας (Γοδοβάσδα)
Το Δημοτικό Σχολείο Καλομοίρας ιδρύθηκε το 1887. Σώζεται ιδιωτικό συμφωνητικό του 1886 με το οποίο οι κάτοικοι του χωριού ανέθεταν στο γραμματοδιδάσκαλο Ιωάννη Παπαϊωάννου από την Τούρια Κρανιά την εκπαίδευση των παιδιών τους για το σχολικό έτος 1886-1887. Οι ετήσιες αποδοχές του ήταν δώδεκα οθωμανικές λίρες. Λίγο μετά το 1900, κτίστηκε και το πρώτο διδακτήριο με δαπάνη των ίδιων των κατοίκων. Ήταν ένα ισόγειο μονώροφο κτήριο με δύο μεγάλες αίθουσες, γραφείο, κατοικία δασκάλου και υπόγειο. Το 1927 άρχισε η ανέγερση νέου διδακτηρίου, λιθόχτιστο με ασβέστη, χωρίς σχέδιο και με δαπάνες του εκκλησιαστικού συμβουλίου του Ιερού Ναού της Καλομοίρας. Το 1929 διαρρυθμίστηκε ως 2/τάξιο βάσει σχεδίου του Υπουργείου Παιδείας με δαπάνες του κράτους και η κυριότητα του ανήκε στη Σχολική Εφορία. Το 1943 κάηκε από τους Γερμανούς και έμειναν μόνο οι εξωτερικοί τοίχοι. Έως ότου κατασκευαστεί το καινούριο διδακτήριο και ενώ είχε διοριστεί νέος δάσκαλος στο χωριό ο Δημ. Χαρατσάρης, τα μασήματα γίνονταν, πρωί - απόγευμα, στο γυναικωνίτη της εκκλησίας. Το καλοκαίρι οι κάτοικοι πλήρωναν το δάσκαλο επί πλέον από το μισθό του και έκανε μαθήματα υπαίθρια, κάτω από μια μεγάλη καρυδιά. Το σχ. έτος 1948 - 1949 λειτούργησε Νυχτερινό Σχολείο, για όσους ήθελαν να πάρουν απολυτήριο του Δημοτικού, γιατί είχαν διακόψει τη φοίτηση τους λόγω του εμφυλίου.
Δημοτικό Σχολείο Μαλακασίου
Το πρώτο Δημοτικό Σχολείο στο Μαλακάσι ίδρυσε ο Κοσμάς ο Αιτωλός το έτος 1777 και έδωσε εντολή στους γονείς να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο και να πληρώσουν αυτοί το δάσκαλο. Όταν έβρισκε καλόγερους ή ιερείς έστελνε αυτούς να διδάξουν. Πριν την απελευθέρωση από τους Τούρκους, το Δημοτικό Σχολείο Μαλακασίου ήταν 4/τάξιο. Η Κοινότητα και οι γονείς των παιδιών συντηρούσαν το σχολείο και πλήρωναν τους δασκάλους. Η φοίτηση τότε δεν ήταν υποχρεωτική και συνεπώς οι μαθητές ήταν λίγοι και από τις πιο εύπορες οικογένειες. Από το 1833 και για 10 έτη στον ίδιο χώρο λειτούργησε παρθεναγωγείο και από το 1870 έως το 1881 χρησιμοποιούνταν η αλληλοδιδακτική μέθοδος. Το 1884 ιδρύθηκε το δημόσιο Δημοτικό Σχολείο Μαλακασίου. Ήταν διώροφο κτήριο με πολλά δωμάτια και υπόγειο. Το 1896 το σχολείο είχε 80 αγόρια και 70 κορίτσια. Το σχολείο αυτό έκαψαν οι Γερμανοί τον Οκτώβριο του 1943. Από το 1945 μέχρι το 1951 για αίθουσα διδασκαλίας χρησιμοποιούνταν ο γυναικωνίτης του Ναού Αγίου Νικολάου. Επειδή τα θρανία είχαν καεί μαζί με το σχολείο, ο δάσκαλος υποχρέωσε την κάθε οικογένεια που είχε παιδιά να κατασκευάσει και να φέρει στο σχολείο ένα θρανίο.
