Ο χαρταετός μας ήρθε από την Κίνα. Εφευρέτης του ο στρατηγός Χο Σιν. Αυτός σκέφτηκε να τον κατασκευάσει,το 206 π.χ.όταν πολιορκώντας μια πόλη δεν μπορούσε με τίποτα να την καταλάβει. Τα τείχη της πόλης ήταν ισχυρά και οι πολιορκημένοι ήταν αποφασισμένοι με κάθε τρόπο να προστατεύουν την ελευθερία τους. Ο στρατηγός διέταξε τότε τους στρατιώτες του να σκάψουν έναν βαθύ υπόνομο που να περνά κάτω από τα τείχη και να βγάζει μέσα στο παλάτι του κυβερνήτη της πόλης. Μ' αυτό το στρατηγικό του σχέδιο πίστευε πως θα χτυπούσε από τα νώτα και έτσι θα τους κυρίευε.
Όμως,πώς θα ήταν δυνατόν να ξέρει την ακριβή απόσταση που έπρεπε να έχει ο υπόνομος; Γι' αυτό λοιπόν κατασκεύασε το χαρταετό και μια μέρα με καλό καιρό τον πέταξε! Τον άφησε να ανυψωθεί,μέχρι που ο αετός έφτασε πάνω από το παλάτι. Έπειτα υπολόγισε το μήκος του σκοινιού που χρησιμοποίησε και τη γωνία που σχημάτιζε με το έδαφος.Έτσι,βρήκε την ακριβή απόσταση που τον ενδιέφερε μ' ένα μαθηματικό υπολογισμό!
Η διάδοση του χαρταετού
Σιγά σιγά διαδόθηκε στην Κίνα ο χαρταετός. Ωστόσο και άλλοι πολιτισμοί της Ανατολής επειδή γνώριζαν την παρασκευή του χαρτιού (Κορεάτες,Ιάπωνες,Πολυνήσιοι) δημιούργησαν χαρταετούς πολλών ειδών,δίνοντάς τους διάφορα σχήματα:ψάρια,δράκους,πουλιά.
Οι χαρταετοί αυτοί χρησιμοποιήθηκαν στις θρησκευτικές τους τελετές.
Στο Σιάμ κάθε βράδυ την ώρα που ο ηγεμόνας έπεφτε να κοιμηθεί,υψώνονταν στον ουρανό,αμέτρητοι χαρταετοί.Ο λαός πίστευε πως ο άρχοντας του,μέσα στον ύπνο του,επικοινωνούσε με τα θεία πνεύματα και κατεύθυνε τις τύχες των υπηκόων του.
Στους λαούς της Ανατολής επικρατούσε η άποψη πως η ανύψωση του χαρταετού στον ουρανό απομάκρυνε από κοντά τους τα κακά και τις συμφορές.Γι' αυτό έδεναν πάνω στους χαρταετούς μικρά χαρτάκια,όπου είχαν σημειώσει τις αρρώστιες και τις δυστυχίες τους και τις άφηναν να απομακρυνθούν στον απέραντο ουρανό.
Άλλες φορές πάλι πίστευαν πως η πραγματοποίηση μιας επιθυμίας θα έρθει εξ ουρανού!Γι' αυτό όλοι οι άνθρωποι μαζί,σήκωσαν τους αετούς τους προς τον ουρανό κι έψελναν θρησκευτικούς ύμνους.
Ο χαρταετός στην Ανατολή τελειοποιήθηκε τόσο πολύ,έτσι ώστε με την ανύψωσή του στον ουρανό να αναδίδει μουσικές μελωδίες που έφταναν κάτω στη γη.Τούτο γινόταν με τη βοήθεια μιας μικρής και ελαφριάς φλογέρας που έδεναν στο σκελετό του χαρταετού.
Σιγά σιγά ο χαρταετός έφτασε και στη Δύση αφού πέρασε πρώτα από την αρχαία Ελλάδα,όπου χρησιμοποιήθηκε ως παιχνίδι και όχι ως παγανιστικό αντικείμενο λατρείας και προσευχής.
Κατά τον 18ο,19ο και 20ο αιώνα οι ερευνητές στην Ευρώπη και την Αμερική χρησιμοποίησαν το χαρταετό σε επιστημονικά τους πειράματα και παρατηρήσεις,όπως ο Φραγκλίνος,ο οποίος με τη βοήθεια του χαρταετού ανακάλυψε τον ηλεκτρισμό.
Το έθιμο του χαρταετού
Ο χαρταετός ήταν πάντα μια παιδική διασκέδαση.
Ένα παιχνίδι εποχιακό,ένα παιχνίδι της άνοιξης! Κατά τη διάρκεια των ημερών της Αποκριάς τα παιδιά ετοίμαζαν με μεγάλη μαστοριά και δεξιοτεχνία τους χαρταετούς τους και περίμεναν με μεγάλη λαχτάρα να τους σηκώσουν στον ουρανό την Καθαρή Δευτέρα.
Γι' αυτό ευχόντουσαν τη μέρα εκείνη να κάνει καλό καιρό.Δεν είναι γνωστό πως και γιατί ο χαρταετός συνδυάστηκε με την Καθαρή Δευτέρα.Το πιο πιθανό είναι πως τη μέρα αυτή γίνεται η πρώτη ανοιξιάτικη έξοδος στην εξοχή,τόσο των κατοίκων της υπαίθρου,όσο και των κατοίκων των πόλεων.
Τα παιδιά "αμολούν" τους χαρταετούς τους από υψώματα ή χωράφια,σε χώρους ανοιχτούς.εκεί που δεν υπάρχουν εμπόδια,γιατί μπορεί να μπλέξει και να πιαστεί ο χαρταετός.Ακόμα και στις πόλεις τα παιδιά βρίσκουν αλάνες,πλατείες και οικόπεδα για να χαρούν το πέταγμά του.
Μόνιμος κίνδυνος και εχθρός του τα καλώδια του ηλεκτρικού και ο πολύ δυνατός άνεμος.
Το έθιμο του χαρταετού απαντάται σ'όλη την Ελλάδα.
Διαφέρει μόνο ως προς την ονομασία του. Στην κυρίως Ελλάδα λεγόταν και "αετός","μύλος","ψαλίδα","άστρο","φωτοστέφανο".
Οι Επτανήσιοι τον ονόμαζαν "φυσούνα". Οι Πόντιοι "πουλία", οι Θρακιώτες "πετάκια", ενώ οι Σμυρνιοί "τσερνέκια" και οι Κωνσταντινοπολίτες "ουτσουρμάδες".
Οι ονομασίες αυτές παραπέμπουν άλλες μεν στο σχήμα του χαρταετού και άλλες στη σχέση του με τον αέρα.
Η κατασκευή του χαρταετού
Παλιότερα η κατασκευή και το στόλισμα του ήταν μια πραγματική τέχνη. Συνήθως τα μικρότερα τη διδάσκονταν από τους εφήβους ή τους ενήλικες. Τα υλικά που χρησιμοποιούνταν τότε ήταν: καλάμια ανάλαφρα ξυσμένα,για την κατασκευή του σκελετού,πολύχρωμα χαρτιά(λαδόκολες) και αλευρόκολλα για να κολλήσουν τα χαρτιά. Ο "τεχνίτης" φρόντιζε να κόψει με ακρίβεια τα καλάμια για να δημιουργήσει το συμμετρικό πολυγωνικό σχήμα του σκελετού.Έπειτα κολλούσε τα πολύχρωμα χαρτιά.
Μάλιστα,στη χάρτινη επιφάνειά τους κολλούσε κι άλλα ψαλιδισμένα χαρτιά που σχημάτιζαν ήλιους,φεγγάρια,αστέρια,καράβια,σημαίες κ.λ.π.
Η μαστοριά βέβαια φαινόταν κυρίως στα ζύγια του χαρταετού και την πολύχρωμη ουρά του.
Σήμερα τα παιδιά αγοράζουν το χαρταετό τους.
Πόσοι αλήθεια γνωρίζουν να τον κατασκευάζουν; Οι λαδόκολλες αντικαταστάθηκαν από το πλαστικό, τα ανάλαφρα ξυσμένα καλάμια από ξυλάκια της μηχανής. Ωστόσο,είναι ενθαρρυντικό και ελπιδοφόρο που το έθιμο αυτό δεν έσβησε. Γιατί είναι ένα παιχνίδι των παιδιών που λαχταρούν να κατακτήσουν τον ουρανό. Και τα παιδιά έχουν ίσως μεγαλύτερες αντιστάσεις από εμάς τους μεγάλους.
